Hareket Terapisi Nedir?

Hareket terapisi, zihni, bedeni ve ruhu aynı anda tedavi etmek için hareket temelli uygulamaları ifade eder. Geleneksel tıp ile birlikte kullanılan hareket terapileri, hekimlerin kapsamlı, hasta merkezli tedavi planları sunmasına olanak tanır. Bu bütünsel yaklaşım, hasta işlevini en üst düzeye çıkararak ve yaşam kalitesini (QOL) iyileştirerek Fizyoterapi ve Rehabilitasyonun özünü somutlaştırır. Modern tıbbın zihin-beden uygulamalarıyla birleşimi, Dünya Sağlık Örgütü nün sağlık tanımını (yalnızca hastalık veya sakatlığın olmaması değil, fiziksel, zihinsel ve sosyal açıdan tam bir iyilik hali) tam olarak karşılamaktadır.

Bu makalede, bilinçli hareketin ilaç olduğu kavramını destekleyen kanıtlar açıklanmıştır. Bilimsel kanıtlar, hareket terapisinin ağrı, stres ve güçsüzlüğün azaltılması ve hareket açıklığı (ROM), güç, denge, koordinasyon, kardiyovasküler sağlık, fiziksel uygunluk, ruh hali ve bilişte iyileşmeler dahil olmak üzere geniş çaplı faydalarını desteklemektedir. Hareket uygulamaları optimal sağlığı destekler, birçok tıbbi durumun önlenmesine ve tedavi edilmesine yardımcı olur.

Yoga

Yoga, fizyolojik ve psikolojik refahı teşvik etmek için Hindistan’da ortaya çıkan fiziksel duruşlar, nefes teknikleri ve meditasyon uygulamasıdır. Amerika Birleşik Devletleri nde birçok yoga türü gelişmiş ve yaygınlaşmıştır. Tüm yoga türleri zihin-beden bağlantısına odaklanan kadim felsefede ortak bir temeli paylaşsa da her stilin farklı bir önemi vardır (Tablo 1). Stiller, olimpik bir atleti zorlayacak amuda kalkma uygulamalarından, sadece yatarak yapılan pozları içeren Kundalini yogaya kadar çeşitlilik göstermektedir. Sonuç olarak, bir hasta için kendi ihtiyaçlarına en uygun stili seçmek zor olabilir.

Çok çeşitli yoga dersleri mevcut olmasına rağmen, tüm formlar, aşağıdakileri içeren fiziksel ve zihinsel sağlığı besleyen yoga felsefesinin temellerine dayanmaktadır:

1. Asana-fiziksel duruşlar

2. Pranayama-nefes teknikleri

3. Meditasyon

4. Etik yaşam tarzı için tavsiyeler

5. Ruhsal uygulama

Yoga Araştırmalarına Giriş

Yoganın ruh sağlığı ve tıbbi durumlar üzerindeki faydalarını vurgulayan çok sayıda araştırma bulunmaktadır. Terapötik bir müdahale olarak yoga üzerine 1967-2013 yılları arasında yapılan bibliyometrik bir analiz, 217 farklı hakemli dergide yayınlanan ve 29 farklı ülkeden 28.080 katılımcıyı ve çok çeşitli koşulları içeren 486 makale bildirmiştir. Tıbbın hemen her alanında yapılan çalışmalar yoganın faydalarını incelemektedir (Tablo 2). En çok çalışılan rahatsızlıklar (1) ruh sağlığı, (2) kardiyovasküler hastalıklar ve (3) solunum hastalıklarıdır.

Araştırmalar, yoganın fiziksel zindeliği ve bilişsel işlevi geliştirdiğini ve yoganın birçok tıbbi ve psikiyatrik durumda etkili bir yardımcı tedavi olarak hizmet edebileceğini göstermektedir.

Ancak yoga henüz fizyoterapiye veya geleneksel egzersize eşdeğer veya daha üstün bir tedavi olarak önerilemez. Yoga üzerine yapılan incelemelerde, yoganın tek başına bir tedavi olduğuna dair kanıt oluşturmak için daha fazla, büyük ölçekli, metodolojik açıdan sağlam çalışmalara ihtiyaç olduğu sonucuna varmıştır. Buna göre, yoga standart tedaviye ek olarak güçlü bir terapi olarak kullanılmalıdır. 

Onkolojik Rehabilitasyon için Yoga 

Yogada uygulanan zihin-beden-ruh bağlantısı, kanser gibi hem fiziksel hem de zihinsel sağlığı etkileyen durumlar için özellikle değerlidir. Onkolojik hastalar genellikle uzun süreli psikolojik sıkıntı, anksiyete, depresyon, yorgunluk ve kronik ağrıdan muzdariptir. Dünya çapında kadınlarda en sık teşhis edilen kanser olan meme kanseri için yoga üzerine yakın zamanda yapılan bir Cochrane meta-analizi, 2166 kadını içeren etkileyici 24 randomize kontrol çalışmasını (RKÇ) içermektedir. İnceleme, yogayı sağlıkla ilgili yaşam kalitesini iyileştirmek ve yorgunluğu, uyku bozukluklarını, depresyonu ve anksiyeteyi azaltmak için tamamlayıcı bir tedavi olarak önermektedir. Ayrıca yoga, onkoloji hastalarının bağışıklık sistemini güçlendirebilir. Bir Hatha yoga programındaki meme kanserli hastalar, lipopolisakkarit ile uyarılan izole periferik kan mononükleer hücrelerinden alınan interlökin-6, tümör nekroz faktörü-alfa, interlökin-1beta sitokininde ve interferon-gammada azalma göstermiştir, bu da yoganın stresle ilişkili bağışıklık baskılanmasına karşı koruduğunu düşündürmektedir.

Ruh Sağlığı için Yoga

Ruh sağlığı, rehabilitasyon tedavi planlarının etkinliğini etkiler ve yoga, tedavinin bu psikososyal bileşenlerini etkili bir şekilde ele alabilir. RKÇ ler, standart tedaviye yoganın eklenmesinin depresyon semptomlarını azaltmada tek başına standart bakımdan daha etkili olduğunu ortaya koymaktadır. Yoga, sempatik ve hipotalamik-hipofiz-adrenal sistemlerin daha iyi düzenlenmesi yoluyla ruh halini iyileştirir. RKÇ ler, bu değişikliklere kortizol ve kalp hızı ve kan basıncı gibi otonomik ölçümlerdeki azalmaların ve gama-aminobütirik asit (GABA) seviyelerinin yukarı regülasyonunun aracılık ettiğini göstermektedir. Dahası, boylamsal bir çalışma, ruh haline yönelik bu faydaların yalnızca 8 haftalık bir yoga tedavisinden sonra 1 yıl boyunca devam ettiğini ortaya koymuştur. Depresif semptomlar için yoga etkilidir. Anksiyete ve travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) için yoga ile ilgili kanıtlar da umut vericidir, ancak yüksek metodolojik ve raporlama kalitesine sahip büyük ölçekli RKÇ lerin eksikliği nedeniyle kesin değildir.

Kronik Ağrılar için Yoga

Kronik ağrı sendromları özellikle psikososyal faktörler tarafından alevlendirilmeye yatkındır ve yoga korkuyu azaltarak, öz yeterliliği artırarak, stres ve uyku bozukluğunu azaltarak bu olumsuz etkileri hafifletir. Çalışmalar diz osteoartriti (OA), romatoid artrit, boyun ağrısı, baş ağrısı ve bel ağrısı gibi kronik ağrı durumlarında fonksiyon, yaşam kalitesi ve ağrı seviyesinde iyileşmeler olduğunu göstermektedir. Kaliteli bir çalışmada, yoganın ağrı toleransını artırdığını göstermek için MRI teknikleri kullanılmıştır. Yogiler, ağrıyı bireysel olarak eşleşen konrollerden iki kat daha uzun süre tolere etmiş ve ağrı toleransı ile benzersiz bir şekilde ilişkili alanlarda ve nosiseptif girdi ve parasempatik aktivasyonun entegrasyonundan sorumlu alanlarda daha fazla beyin maddesine sahip olmuştur. Bu kullanıma bağlı hipertrofi bulgusu, tutarlı bir yoga uygulamasının, duyusal girdilerle ve bu girdilere bağlı potansiyel duygusal tepkilerle başa çıkmanın farklı yollarını öğreterek ağrı toleransını artırdığını göstermektedir. Bel ağrısı için yoga üzerine yapılan bir RKÇ’da yoganın nöromodülasyon üzerindeki etkisini vurgulamıştır. Bu çalışma, yoganın ağrı skorlarında azalmaya, ROM da iyileşmeye ve daha yüksek serotonin ve beyin kaynaklı nörotrofik faktör (nosisepsiyonun bilinen modülatörleri) seviyelerine yol açtığını göstermiştir.

Omurga Rahatsızlıkları için Yoga

Daha spesifik olarak, yoga, postüral farkındalık ve düzeltmeye odaklanması ve ardından aşırı kas gerginliğini azaltması nedeniyle omurga rahatsızlıklarına bağlı ağrıyı iyileştirebilir. RKÇ ler yoganın servikal propriyosepsiyon, ROM, yaşam kalitesi ve ruh halini iyileştirdiğini, ağrıyı ve buna bağlı sakatlığı azalttığını göstermiştir. Kanıtlar ayrıca yoganın gerilim veya servikojenik baş ağrısı çeken hastalarda baş ağrısı sıklığını, süresini ve ağrı yoğunluğunu azalttığını doğrulamıştır. Iyengar yoga, hangi hassas vücut hizalamasını vurgular, duruş eğitimine ihtiyaç duyan kronik omurga ağrısı olan hastalar için en uygun stil olabilir.

Nörolojik Rehabilitasyon için Yoga

Yoga, genellikle stresle ortaya çıkan zayıflatıcı nörolojik durumları da etkili bir şekilde tedavi edebilir. Çalışmalar yoganın travmatik beyin hasarı, felç, omurilik hasarı, Parkinson hastalığı, demans, multipl skleroz, epilepsi ve nöropatiler üzerindeki hafifletici etkisini göstermektedir. Çok sayıda sistematik incelemede Berg Denge Ölçeği, 6 dakikalık yürüyüş, Zamanlı Kalk ve Yürü, Sürekli Kaygı Envanteri, Geriatrik Depresyon Ölçeği, İnme Etki Ölçeği ve Birleşik Parkinson Hastalığı Derecelendirme Ölçeği gibi araçlar kullanılarak işlev ve ruh halinde iyileşmeler kaydedilmiştir. Paretik nörolojik rahatsızlıkları olan hastalar bile yogadan faydalanabilir. Yapılan bir çalışma, sadece yatarak pozların uygulandığı bir stil olan Kundalini yoganın inme hastalarında hem afaziyi hem de ince motor becerilerini geliştirdiğini ortaya koymuştur. Ayrıca, eksik C3-C6 omurilik yaralanması geçiren ve 12 haftalık Hatha yoga uygulaması yapılan bir erkek üzerinde yapılan bir vaka çalışması, fonksiyonel hedefler, denge, dayanıklılık, esneklik, duruş ve kalça ekstansörleri, kalça abdüktörleri ve diz ekstansörlerinin kas gücünde iyileşmeler olduğunu göstermiştir. Yoga, stresin tetiklediği nöbetleri azaltmak için de kullanılmaktadır. Basit bir meditasyon şekli olan Sahaja yoga, epilepsi hastalarında nöbetleri ve EEG değişikliklerini azaltmıştır. Meditasyonun güçlü etkisi, galvanik deri direnci ve stresin objektif göstergeleri olan kan laktat ve idrar vanililman- delik asit seviyelerindeki değişikliklerle kanıtlandığı üzere stresin azaltılmasına bağlanmıştır.

Kardiyopulmoner Rehabilitasyon için Yoga

Bütünsel yoga felsefesi, kardiyopulmoner rehabilitasyon hastaları için faydalı olabilecek sürdürülebilir sağlıklı bir yaşam tarzını teşvik eder. Yapılan 44 RKÇ nin meta-analizi, yoganın sistolik ve diyastolik kan basınçlarını, kalp atış hızını, solunum hızını, bel çevresini, bel/kalça oranını, kolesterolü, trigliseritleri, hemoglobin A1c yi ve insülin direncini iyileştirdiğini ortaya koymuştur. Otonomik ölçümlerdeki iyileşmeler, GABA nın yukarı regülasyonu yoluyla artan parasempatik aktiviteye bağlanabilir. Bu modülasyon, hipertansiyonla ilişkilendirilen sempatik sinir sisteminin aşırı aktivitesine karşı koymaktadır. Ashtanga veya Vinyasa yoga gibi sıkı yoga stilleri kardiyovasküler fitness için daha uygundur, çünkü sadece yatarak pozlar kullanan Kundalini yoga müdahaleleri ile kan basıncında herhangi bir azalma görülmemiştir.

Özet Olarak Yoga Terapi

Yoga, sağlığın geliştirilmesi ve sürdürülmesi için güçlü bir yardımcı araçtır ve farmakolojik tedavileri en aza indirmek; kronik ağrıyı hafifletmek, nörolojik ve kardiyopulmoner rehabilitasyonunu desteklemek için kullanılabilir. Yoga stillerinin çeşitliliği, bu terapinin çok çeşitli rahatsızlıklar ve fiziksel yetenekler için uyarlanabilir olmasını sağlar. Ancak bu değişkenlik, geleneksel olarak tedavileri doğrulamak için kullanılan bilimsel yöntem standartlarının uygulanmasını da doğal olarak zorlaştırmaktadır. Klinik araştırmacılar yoga katılımcılarını kör edemez, bu da bu araştırmayı doğası gereği önyargıya açık hale getirir ve çift körlü RKÇ lerin altın standardına uygun değildir. Yoga, çok sayıda durum için güvenli ve etkili bir çözüm olarak oldukça desteklenmektedir, ancak daha güçlü kanıtlar elde edilene kadar henüz tek başına bir tedavi olarak önerilemez. Araştırmalar, etki tahminlerine olan güveni artırmak, uzun vadeli sonuçları değerlendirmek ve yoga ile diğer egzersizler arasındaki karşılaştırmalar hakkında ek bilgi sağlamak için ek yüksek kaliteli RKÇ lere ihtiyaç olduğunu vurgulamaktadır.

Hazırlayan: Fzt. Ece Yüksel

Phuphanich, M. E., Droessler, J., Altman, L., & Eapen, B. C. (2020). Movement-based therapies in rehabilitation. Physical Medicine and Rehabilitation Clinics, 31(4), 577-591.

Daha Fazla Oku: Kardiyak Rehabilitasyon ve Yoga