Giriş 

Menisküs yaralanmaları sıklıkla menisküs tamiri veya kısmi menisektomi ile tedavi edilir. Menisküs dokusunun kaybı, diz eklemini erken dejeneratif değişikliklere yatkın hale getirdiği için son zamanlarda kısmi menisektomi yerine menisküsün tamir yöntemleriyle korunması daha çok tercih edilmektedir. Ek olarak, menisküs tamiri sonrası osteoartrit riskinin azalmasıyla hasta fonksiyonunun da daha iyi olduğu bulunmuştur. 

Menisküs tamiri sonrası rehabilitasyon protokolleri yırtık tipi, onarım yeri ve cerrahi yönteme göre değişiklik göstermektedir. Fakat, farklı menisküs yırtık tipleri için standardize protokoller ve görüş birliği bulunmamaktadır. Örneğin kova sapı tipi menisküs yırtığı tamirini (uzunlamasına yırtıklar) takiben erken ağırlık aktarmanın tamir bölgesini stabilize edebileceği düşünülse de benzer ağırlık aktarma yüklerinin tamir bölgesi için potansiyel olarak zararlı olabileceği de savunulmaktadır. 

Genel olarak, menisküs tamiri sonrası rehabilitasyon protokolleri ikiye ayrılmaktadır; Kısıtlayıcı protokoller ve hızlandırılmış protokoller. Kısıtlayıcı protokollerde ameliyatı takiben altı hafta boyunca hiç veya kısmi ağırlık aktarma ve kısıtlı ROM içermektedir. Bunun aksine, hızlandırılmış protokoller genellikle tolere edilen ve kısıtlanmamış 0°-90°  diz fleksiyonu olarak erken ağırlık aktarmayı içerir. Daha kısıtlı rehabilitasyon protokollerinde, spora dönüşe genellikle ameliyattan en az altı ay sonrasına kadar izin verilmezken, hızlandırılmış protokollerde hastalar genellikle ameliyattan yaklaşık 3-4 ay sonra spora geri dönebilir. Mevcut literatür, belirli hasta gruplarında kısıtlı ve hızlandırılmış rehabilitasyon protokollerinin benzer başarısızlık oranlarına sahip olduğunu da göstermektedir.

Metodoloji

İzole artroskopik menisküs tamiri sonrası rehabilitasyon prosedürlerini içeren, cerrahi teknik olarak tamamen içten, içten dışa veya dıştan içe teknikleri kullanılan, hasta yaşı, cinsiyet, çalışma dizaynı farketmeksizin İngilizce yazılmış ve hakemli bir dergide basılmış kalite düzeyi ortalama seviyede 18 çalışma sistematik derlemeye dahil edilmiştir. Çalışmalar hasta popülasyonu, rehabilitasyon prosedürleri, hasta tarafından bildirilen sonuç ölçütleri ve başarısızlık oranları yönünden incelenmiştir. 

Sonuç 

Menisküs tamiri sonrası rehabilitasyon protokolleri, genellikle immobilizasyon süresi, ağırlık aktarma durumu, diz fleksiyon ROM ilerlemesi ve spora dönüş zamanlaması açısından tanımlanmıştır fakat çalışmaların hiçbiri cerrahi sonrası rehabilitasyon protokolünü ayrıntılı olarak belgelememiştir. 

Dört çalışmada yaklaşık 2 ile 6 hafta boyunca ameliyat sonrası immobilizasyon önerilmiştir. Ağırlık aktarma zamanlaması, çoğu çalışmada 6 hafta boyunca kısıtlı ve ilerleyici ağırlık aktarma protokolü ile izlenmiştir. Dahil edilen çalışmalar arasında olan ve Kocabey ve ark. tarafından yapılan çalışmada longitudinal menisküs yırtığı tamirleri için ameliyattan sonra 4. haftada ve radyal menisküs yırtığı tamirleri için 6. haftada tam ağırlık aktarımı tanımlanmıştır. Diz fleksiyon ROM için çoğu çalışmada rehabilitasyon hedefi, ameliyattan 4-6 hafta sonra 90° diz fleksiyonunu elde etmek olarak belirlenmiştir. Spora dönüş zamanı ile ilgili olarak, 16 çalışmada spora dönüşe karar verme kriterlerinin kullanımından ziyade, ameliyat sonrası zamana önem verilmiş ve ameliyattan 4-6 ay sonra spora dönüşe izin verilmiştir. 

Mevcut incelemenin en önemli bulgusu, artroskopik izole menisküs yırtığı onarımı sonrası bildirilen oldukça değişken postoperatif rehabilitasyon protokollerinin başarısızlık oranlarını, hasta tarafından bildirilen sonuçları veya spora dönüş oranını etkilememesi olmuştur. 

Klinik Çıkarım 

Yapılan derleme sonucunda; artroskopik izole menisküs tamiri sonrasında birçok farklı postoperatif rehabilitasyon protokolü tercih edilebileceği görülmüştür. Böyle bir protokol hazırlanırken immobilizasyon süresi, diz fleksiyon ROM ilerlemesi, ağırlık aktarma süreci ve spora dönüş zamanı mutlaka göz önüne alınmalı ve bireye özgü olarak belirlenmelidir. İncelemede yer alan çalışmalardan genel geçer bir fikir olarak; immobilizasyon süresi 2-6 hafta arasında değişebilir, tam ağırlık aktarımı ise yırtık tipine göre değişmekle beraber 4-6 haftayı bulabilir. Diz fleksiyon ROM ise 4-6 haftada 90° kazanılabilir, spora dönüş için ise kriterlerden çok ameliyat sonrası geçen süreye ve rehabilitasyon sürecinin verimliliğine odaklanılmalıdır. 

Hazırlayan: Fzt. Begüm SİMEN

Harput, G., Guney-Deniz, H., Nyland, J., & Kocabey, Y. (2020). Postoperative rehabilitation and outcomes following arthroscopic isolated meniscus repairs: A systematic review. Physical Therapy in Sport, 45, 76-85.

Daha Fazla Oku: Menisküs Cerrahisi Sonrası Erken Fonksiyonel Rehabilitasyon