Ayak bileği-ayak ortezleri (AFO'lar) genellikle serebral palsili (SP)  çocuklarda yürüyüşü  iyileştirmek için reçete edilir. Ayak bileği-ayak ortezleri yürüyüş kinematiğini artırabilir ve temporo-spatial (zamansal-mekansal) parametreler, aktivite seviyeler ve metabolik maliyetleri iyileştirir. AFO tasarımının limitasyonları ve yanlış reçetelendirme, AFO’ların bireyin yürüyüş etkinliğine olan etkilerini engelleyebilir. Geleneksel AFO'lar genellikle plastikten kalıplanır. Alışılagelmiş stiller arasında dorsifleksiyon ve plantar fleksiyon stopları olan katı AFO’lar ve menteşeli AFO’lar bulunur. Ne yazık ki, birçok geleneksel AFO’nun plantar fleksiyonu kısıtlaması sebebiyle itme gücünü azaltıcı zararlı etkileri vardır. Bu bir problemdir çünkü salınım öncesi ayak bileği plantar fleksiyonunda güç üretimi, yürüme hızını artırmadaki 3 önemli mekanizmadan biridir. Bazı ortez şirketleri eklemeli ya da alternatif tasarımlar sağlar, örneğin dinamik AFO’lar (DAFOlar) ve ayarlanabilir dinamik cevaplı (ADC) AFO’lar. Posterior yaprak yaylı AFO’lar Cascade DAFO tarafından sunuluyor, katı AFO’lara göre daha fazla esnekliğe izin vermesi için işlenmiş bir arka desteği vardır( geleneksel katı ve menteşeli AFO’lara ve diğer tasarımlara ek olarak). Ultraflex Sistem, dorsifleksiyon ve plantar fleksiyona değişken direnç üreten elastomer bileşenli ek yerlere sahip ADC AFO’ları destekler. Dorsifleksiyon ve plantar fleksiyon sertliği bir ortez uzmanı ya da fizyoterapist tarafından ayrı ayrı kişiye özel ayarlanabilir.

Konuyla ilgili bilimsel çalışmalar ne diyor?

Bir çalışmada amaç, Cascade DAFO ve Ultraflex ADC-AFO yaklaşımını, çömelme ve/veya ekin yürüyüşlü SP’li çocuklarda karşılaştırmaktır.Katılımcılar her brace’i (ortezi) rastgele sırayla 4 hafta boyunca giydiler. Çıplak ayakla değerlendirildikten sonra ilk brace’i 4 hafta giydi ve yine değerlendirme yapılmıştır. Ardından yine çıplak ayakla değerlendirme yapıldıktan sonra ikinci brace’i de 4 hafta giyip tekrar değerlendirme yapılmıştır. Çalışmaya 4-12 yaş aralığında 10 adet SP’li çocuk katılmıştır. Bunların 6’sının GMFCS seviyesi 1, 4 tanesinin GMFCS seviyesi ise 3tü. Katılımcıların hepsinde de çömelmiş ve/veya ekin yürüyüşü vardı. Çömelme yürüyüşü, duruş fazında aşırı diz fleksiyonu olarak tanımlanırken ekin, duruş fazındaki statik ya da dinamik aşırı plantar fleksiyon olarak tanımlanmıştır.

Brace’leri giyerken yürüme aktivitesi StepWatch aktivite monitörü ile ölçülmüştür. Ebeveyn raporlu geri dönüşler her giyiş periyodunun sonunda the Orthotics and Prosthetics Users’ Survey (OPUS) ve the Pediatric Outcomes Data Collection Instrument (PODCI) anketleri ile değerlendirilmiştir.

İki ortez yaklaşımı da (Cascade DAFO ve Ultraflex ADC-AFO) çıplak ayak yürümeye kıyasla adım uzunluğunu, duruş fazında kalça ekstansiyonunu, salınım fazında dorsifleksiyonu geliştirir. DAFO yaklaşımı geç duruş fazı boyunca daha normal ayak bileği kinematiği ve kinetiği sağlar. Ancak ACR-AFO metodu salınım öncesi fazda daha normal itme kuvvetine olanak sağlar ki bu yürüyüşün enerji verimliliğini artırabilir. ACR-AFO kullanımıyla DAFO kullanımına göre daha iyi duruş fazı kalça ekstansiyonu sağlanır. DAFO’lar için ebeveyn raporlu geri dönüşler ve yürüme aktiviteleri daha iyidir çünkü bu ortezler daha hafiftir, daha rahattır, daha fit ve kullanımı daha kolaydır.

Klinik Çıkarım: Eğer birincil hedefimiz duruşta kalça ekstansiyonunu veya terminal duruştaki itme gücünü geliştirmek ise Ultraflex ayarlanabilir dinamik cevaplı ayak bileği-ayak ortezi kullanmalıyız. Amacımız duruşta dorsifleksiyonu, salınım fazında ayak açıklığını ya da yürüme hızını arttırmak ise dinamik AFO (DAFO) daha uygundur. Sonuç olarak, bu sonuçları uygularken hastanın bireysel olarak bu durumunun doğal geçmişi ve seyri çok önemlidir.

Hazırlayan: Burcu Zehra Sivri

Referans: Wren, T. A., Dryden, J. W., Mueske, N. M., Dennis, S. W., Healy, B. S., & Rethlefsen, S. A. (2015). Comparison of 2 orthotic approaches in children with cerebral palsy. Pediatric Physical Therapy, 27(3), 218-226.