Koltuk değnekleri bireylerin destek yüzeyini arttırmaya yarayan yürüme yardımcılarından biridir. Ağırlığı bacaklardan üst vücuda aktarır ve genellikle bacakları kullanamama durumunda veya yaralanma vb. nedenlerle bacaklardaki ağırlığı destekleme ihtiyacıyla kullanılır.

3 tip koltuk değneği vardır:

1-Aksilla veya koltuk altı değnekleri: Bunlar aksillar bölgenin 5 cm altına ve dirsek 15 derece fleksiyona alınarak pozisyonlanır. Bu tip değneklerin tasarımı koltuk altı çubuğu, el aleti ve distalde birleşen iki dikmeden oluşur. Hem toplam yükseklik hem de tutma yerinin yüksekliği kişiye göre ayarlanabilir.

2-Önkol değnekleri(Dirsek veya Kanedyen değnekleri): Bu tip değneklerin tasarımı bir tane dikme, bir ön kol manşeti ve bir tutma yerinden oluşur. Ön kol koltuk değneklerinin yüksekliği, tutma yerinden zemine kadar olan kısmı belirtir (74 ila 89 cm arasında ayarlanabilir). 

3-Oluk koltuk değneği (ayarlanabilir artritik koltuk değnekleri, önkol destek koltuk değnekleri): Bunlar, metalden yapılmış yastıklı önkol desteği olan, bir kayış ve lastikli ve demir halkalı ayarlanabilir el aletinden oluşan koltuk değnekleridir. Romatoid artrit gibi ekleme parsiyel ağırlık aktarımı yapılması gereken durumlarda kullanılır.

Koltuk değneği kullanan bir kişinin kullanabileceği birkaç farklı yürüyüş modeli vardır:

2 nokta prensibi: Koltuk değneği ile etkilenmiş ayak bir nokta, etkilenmemiş ayak diğer noktadır. Bir taraftaki koltuk değneği ve kırık ayak bir birim olarak ilerletilince ve etkilenmemiş olan ve ağırlık taşıyan bacak, ikinci birim olarak ilerletilir. Bu yürüyüş şekli daha az stabildir çünkü sadece iki nokta zeminle temas halindedir ve 2 nokta yürüyüşüyle yürümek için iyi bir denge gerekir. Örneğin sağ koltuk değneği ile sol ayak öne atılır, ardından sol koltuk değneği ile sağ ayak öne atılarak yürünür.

3 nokta prensibi: Bu yürüyüş paterni, bir taraf alt ekstremite ağırlık taşıyamadığında (kırık, ampütasyon, eklem replasmanı vb. nedeniyle) kullanılır. Her iki koltuk değneği ve etkilenmiş uzuv aynı anda öne atılır, öne ağırlık aktarılınca arkadaki ayak da öne adım atar. 

4 nokta prensibi: Bu yürüyüş paterni, her iki alt uzuvda koordinasyon eksikliği, denge ve kas zayıflığı olduğunda kullanılır, çünkü yerde aynı anda temaslı üç nokta desteği ile yavaş ve stabil yürüyüş paterni sağlar. Koltuk değnekleri ve uzuvlar, dört noktadan üçü yerde olacak ve ağırlık taşıyacak şekilde ayrı ayrı ilerletilir. Örneğin önce yaralanmış taraf sağ koltuk değneği sonra sağlam sol ayak, ardından sağlam taraf sol koltuk değneği ve sonra yaralanmış sağ ayak öne atılır. 

Swing to: İki koltuk değneği de öne atılıp yerleştirilir ardından aynı anda iki bacak aynı hizaya ilerletilir. Ağırlığı tam olarak verememe durumlarında (parmak ucuna basma vb.) koltuk değnekleri veya walker ile bu yürüme tipi kullanılabilir. Yürüme yardımcıları, üst ekstremiteyle zemine itme uygulayarak yaralı tarafın adımlamasını ve yaralı tarafa ağırlık verilmemesini sağlar.

Swing through: İki koltuk değneği de öne atılıp yerleştirilir ardından aynı anda iki bacak koltuk değneklerinden ileriye atılır.

Koltuk değneklerinin her hastaya uyacak şekilde ölçülmesi ve ayarlanması önemlidir. Aşağıdaki durumlarda koltuk değneği kullanımı endike olabilir:

-Bir uzvun kullanımı kaybedilmişse (yaralanmış veya ampute).

-Yürümede denge ve güç sorunları yaşıyorsa.

Hazırlayan: Ayşe Demirtaş

Referanslar
Gardiner DM. The Principles Of Exercise Therapy, 4th ed. india: CBS Publishers & Distributors; 2004.
O Sullivan SB, Schmitz TJ, Fulk G. Physical rehabilitation. FA Davis; 2013 Jul 23.