İlk olarak 1998 yılında Koff ve arkadaşları tarafından tanıtıldığından beri, "Disfonksiyonel Eliminasyon Sendromu" terimi, çocuklarda fonksiyonel bağırsak ve mesane bozukluklarının ilişkili olduğunu belirtmek için kullanılmıştır. Uluslararası Çocuk Kontinans Derneği (ICCS) de bağırsak ve mesane disfonksiyonu arasında yakın bir ilişki olduğunu kabul etmiştir ve "Disfonksiyonel Eliminasyon Sendromu" terimini kullanmaktan vazgeçip ve "Mesane ve Bağırsak Disfonksiyonu" (BBD) terimini önermiştir. 

Mesane-bağırsak disfonksiyonlu çocuklarda ilk tedavi direkt olarak kabızlık veya fekal inkontinansa yönelik olmalıdır. Fonksiyonel kabızlığın standart tedavisi davranışsal bir yaklaşım ve laksatif ilaç reçetesinden oluşur. Ancak standart tedaviden sonraki 5 yıl içinde bu çocuklarda kabızlığın %50 oranında tekrarladığı görülmüştür. Kabızlık çeken çocuklarda pelvik taban disfonksiyonu olduğu için, tedavinin başarı oranını artırmak amacıyla pelvik taban kası (PFM) eğitimi verilir. 

Pelvik taban kasları; diyafram, yüzeysel ve derin karın kasları ile birlikte oluşturdukları abdominal kapsülün bir parçasıdır. Alt abdominal ve PFM sinerjik olarak hareket ettiğinden, her ikisinin de işeme ve dışkılama sırasında gevşetilmesi önemlidir. İşeme bozukluğu olan çocukların tedavisinde abdominal kas gevşemesini sağlamaya yönelik diyafragmatik solunum egzersizleri (DBE) kullanılmıştır. IC stimülasyonu ise, çocuklarda kronik ve dirençli kabızlığı tedavi etmek için kullanılmıştır. Bu akım, derideki lokal duyu ve motor sinirleri, spinal sinirleri(T9-L2), bağırsaktaki sempatik ve parasempatik sinirleri aktive eder.

Konuyla ilgili bilimsel çalışmalar ne diyor?

Yapılan bir çalışmanın amacı mesane-bağırsak disfonksiyonlu çocuklarda IC stimülasyonu ve diyafragmatik solunum egzersizlerinin etkilerini değerlendirmektir.

Birinci basamak müdahaleleri başarısız olan, işeme bozukluğu ve kronik kabızlığı olan 70 çocuk dahil edilmiştir. Tüm çocukların alt üriner sistem ve bağırsak alışkanlıkları ile ilgili tıbbi geçmişleri kontrol edilmiştir. Abdominal ve anorektal dijital muayeneyi içeren fizik muayene yapılmıştır. Çocuklar mesane ve bağırsak günlüğü tutmuş, idrar tahlilleri ve idrar kültürü, mesane ve böbreklerin ultrason muayenesi ve pelvik taban elektromiyografisi ile üroflovmetri yapılmıştır. 

Mesane ve bağırsak disfonksiyonu olan bu çocuklar 3 gruba ayrılmıştır(A,B,C). Tüm gruplara eğitim ve günlük yaşam aktivitelerinde davranış değişiklikleri verilmiştir. Ek olarak, A grubuna diyafragmatik solunum egzersizi (DBE) ve interferansiyel elektrik stimulasyonu uygulanırken, grup B sadece diyafragmatik solunum egzersizi yapmıştır.Her 3 grupta da tedavi 2 hafta süreyle klinikte yapılmıştır. Davranış değişiklikleri ve DBE bir ay süreyle evde sürdürülmüştür. Klinik belirtiler, üroflovmetri parametreleri ve işeme sonrası rezidüel idrar 6 haftalık tedaviden önce ve sonra analiz edilmiştir. 

Grup A da 30 hasta (%53,3 kız), grup B de 20 (%70 kız) ve grup C de 20 hasta (%70 kız) vardı. Gruplar arasında yaş ve cinsiyet açısından önemli bir fark bulunmamıştır. Tedavi, her 3 grupta da iyi tolere edilmiş ve hiçbir yan etki kaydedilmemiştir. Çalışmanın başlangıcında tüm çocukların haftada 1-2 dışkılaması varken tedavi sonrası dışkılama sıklığında ve fekal inkontinansta anlamlı iyileşme sadece grup A hastalarda görülmüştür. Çalışma başlangıcında, grup A ve B deki çocukların%40 ında ve grup C dekilerin %60 ında fazlasıyla PVR idrarı (işeme sonrası mesanede kalan idrar) varken tedaviden sonra, sadece A grubu hastalarda PVR önemli miktarda azalmıştır. Alt idrar yolu enfeksiyonu olan çocuklarda ise tedavi sonrasında, grup B (%20) ve grup C hastalarına (%15) göre grup A da, önemli ölçüde daha fazla sayıda çocuk (%73.3) iyileşmiştir.

Klinik Çıkarım: Davranış değişiklikleri ile birlikte IC stimülasyonu ve DBE, birinci basamak müdahalelerinde başarısızlık olan mesane bağırsak disfonksiyonlu hastalar için iyi bir tedavi seçeneği olabilir. Bu tedavi programı dışkılama sıklığını artırır, dışkı kaçırmayı ve alt idrar yolu enfeksiyonunu azaltır. Ayrıca üroflovmetri eğri tipinin ve işeme sonrası rezidüel idrar miktarının normalleşmesini sağlar.

Hazırlayan: Ayşe Demirtaş
Zivkovic, V. D., Stankovic, I., Dimitrijevic, L., Kocic, M., Colovic, H., Vlajkovic, M., ... & Lazovic, M. (2017). Are interferential electrical stimulation and diaphragmatic breathing exercises beneficial in children with bladder and bowel dysfunction?. Urology, 102, 207-212.