Pelvik Taban Kasları (PFM) pelvisin tabanında bulunur. Yüzeysel kasların yanı sıra derinde levator ani kasları vardır. Bu kasların yapı ve fonksiyonlarındaki değişiklikler, üriner veya fekal inkontinans, pelvik organ prolapsusu ve pelvik ağrı gibi pelvik taban disfonksiyonuna yol açar. 

Pelvik Taban Kas Fonksiyonu

Pelvik taban kaslarının pelvik organ desteği, mesane ve bağırsak kontrolü ve cinsel işlev gibi çeşitli önemli işlevleri vardır. Pelvik taban kaslarını doğru şekilde kasabilmek zordur. Uygun bir pelvik taban kasılması, addüktörler ve glutealler gibi diğer kaslarda kasılma olmadan pelvik tabanda sıkışma ve yükselmeyle meydana gelir.

Pelvik Taban Kas Gücü

Pelvik taban kasları, devamlı olarak dinlenme tonusunu sürdürebilmenin yanında kontinans ve cinsel fonksiyonlar için hızlı kasılabilme, idrar yapma ve dışkılama için de gevşeyebilme özelliklerine sahip olmalıdır.

Pelvik taban kaslarının kuvvetini değerlendirmek, bir maksimum tekrarlı kasılmayı değerlendirmek kadar basit değildir. Güç, dayanıklılık, kasılma hızı ve gevşeme yeteneği gibi tüm faktörlerin değerlendirilmesi gerekir.
 

Pelvik Taban Kasının ve Fonksiyonunun Uygun Değerlendirilmesinin Önemi

Pelvik tabanın doğru kasılması dışarıdan yeterince gözlenemez. Pelvik taban disfonksiyonu olan kişiler, muayene ve kişisel egzersiz programı boyunca pelvik tabanı doğru şekilde kasabilmek için genellikle çaba gösterirler.

Dış Gözlem

Perineumun dışardan görsel olarak incelenmesi kasılma sırasında kas hareketlerinin görülmesini sağlar. Bu genellikle pelvik taban kas fonksiyonunu değerlendirmedeki ilk adımdır. Ancak derindeki levator ani kasındaki kontraksiyonu anlamak için gözlem tek başına yeterli bir değerlendirme değildir.

Vajinanın internal(iç) dijital(parmakla yapılan) muayenesi yararlı bir muayene aracıdır. Vajinal boşluğa bir parmak (veya parmaklar) yerleştirilerek gerçekleştirilir. Pelvik taban kasıldığında terapist kasların sıkılma ve kaldırma hareketini hisseder. İnternal vajinal palpasyon yapılırken pelvik taban kas gücünün çeşitli yönlerinin muayene edilmesi gerekir.

Laycock, pelvik taban muayenesi için aşağıdaki parametrelerden oluşan bir değerlendirme metodu (PERFECT method) geliştirmiştir:

Performans: İstemli kas kasılmasındaki kas gücü ölçümü

Endurans: Kas gücü %50’nin altına düşmemiş kasın istemli kas kasılmasını sürdürebilme süresi (saniye)

Repetitions: Art arda yapılabilen istemli kasılma sayısı

Fast: Bir saniyedeki maksimum istemli kasılabilme sayısı

Elevation: İstemli kasılma sırasında arka vajinal duvarı kaldırabilme

Co-contraction: Pelvik taban kaslarıyla eş zamanlı olarak alt abdominal kaslarının da kasılması. 

Timing: Öksürmeyle eş zamanlı pelvik taban kaslarının istemsiz kasılması (hastanın pelvik taban farkındalığını sağlamak için kullanılabilir)

İnternal(iç) vajinal muayene dahili değerlendirme için iyi bir yöntemdir ancak subjektif olduğu söylenebilir. Yani aynı pratisyen tarafından yapılan iç muayenelerin takip edilmesi klinik uygulamada yararlı bilgiler sağlayabilir. Ancak farklı pratisyenler arasındaki bulgular o kadar doğru olmayabilir.

İnternal vajinal muayenenin avantajı, kas gücü, anatomik değişiklikler, kasılma simetrisi, kas tonusu ve herhangi bir ağrılı alanın da incelenebilmesidir.

Ultrason

Gerçek zamanlı trans-abdominal ve trans-perineal ultrasonografinin her ikisi de pelvik taban kasılmalarını değerlendirmek için kullanılabilir. Her ikisinin de kasılma sırasında pelvik yapıların hareketini değerlendirmede güvenilir olduğu gösterilmiştir.

Trans-abdominal ultrason pelvik taban kas kasılmasını değerlendirmek için kullanılabilecek non-invaziv, geçerli ve güvenilir bir araçtır.

Ultrason sondasını supra-pubik olarak yerleştirerek, kasılmanın hem sıkma hem de kaldırma bileşeni değerlendirebilir.

Kas kasılmalarının gücü ultrasonda doğru bir şekilde değerlendirilemez, ancak kasın kasılma ve dayanıklılık yeteneği doğru bir şekilde değerlendirilebilir.

Gerçek zamanlı ultrason, hastaların pelvik tabanı doğru şekilde kasmalarında iyi bir görsel geribildirim sağladığı için faydalıdır.

Trans-abdominal ultrason non-invazivdir. Dolayısıyla, internal muayeneden rahatsız olan veya internal muayenenin kontraindike olduğu durumlarda kullanılabilir.

MRG

MRG, pelvik taban disfonksiyonunun yanı sıra pelvik tabanın kasılma sırasında kaldırma yeteneğini değerlendirmek için kullanılabilir. Klinik olarak pahalı bir yöntemdir ve çok sık kullanılmaz.

EMG

Yüzey Elektromiyografisi pelvik taban kaslarını değerlendirmek için kullanılabilir, 

Transperineal yüzey EMG’si kullanılarak kaydedilen PF kas aktivasyonunun PF kas kuvveti ile zayıf bir ilişkisi vardır. Perineal yüzey EMG’sinden elde edilen snuçlar pelvik taban kas gücünün raporlanması bağlamında yorumlanmamalıdır.

Manometre ve Dinamometreler

Manometre ve dinamometre, pelvik taban kas kasılmasını ölçebilen güvenilir araçlardır ve objektif bir güç ölçümü olarak dijital palpasyondan daha güvenilir sonuç verebilir.
 

 Figür: Perineal dinamometre.

Sonuç

Pelvik taban kas fonksiyonunu ve gücünü değerlendirmenin çeşitli yolları vardır. Gerçek zamanlı ultrason ve internal dijital palpasyon, klinik pratikte en yaygın kullanılanıdır, çünkü bunlar en uygun maliyetli ve verimli muayene aracıdır. Manometre ve Dinamometre daha doğru bir kas gücü ölçümü sağlayabilir.

PF kas fonksiyonu ve gücünü değerlendirirken doğru değerlendirmeyi sağlamak için birden çok muayene bulgusunu ilişkilendirmek önemlidir.
 

Hazırlayan: Ayşe Demirtaş

Bo K, Sherburn M. Evaluation of female pelvic-floor muscle function and strength. Phys Ther 2005;85:269-282.
Fernández–Fraga, X., Azpiroz, F., & Malagelada, J. R. (2002). Significance of pelvic floor muscles in anal incontinence. Gastroenterology, 123(5), 1441-1450.
J. Haslam, J. Laycock - Therapeutic Management of Incontinence and Pelvic Pain_ Pelvic Organ Disorders (2007)
Navarro Brazález B, Torres Lacomba M, de la Villa P, Sanchez Sanchez B, Prieto Gómez V, Asúnsolo del Barco Á, McLean L. The evaluation of pelvic floor muscle strength in women with pelvic floor dysfunction: A reliability and correlation study. Neurourology and urodynamics. 2018 Jan;37(1):269-77.
Sherburn M, Murphy CA, Carroll S, Allen TJ, Galea MP. Investigation of transabdominal real-time ultrasound to visualise the muscles of the pelvic floor. Australian Journal of Physiotherapy. 2005 Jan 1;51(3):167-70.
Thompson JA, O’Sullivan PB, Briffa K, Neumann P. Assessment of pelvic floor movement using transabdominal and transperineal ultrasound. International Urogynecology Journal. 2005 Aug 1;16(4):285-92.

Daha Fazla Oku: Pelvik Taban Hastalıkları ve Egzersiz Örnekleri