Kas iskelet sisteminin güç üretme, aracılık etme ve tolere etme yeteneği, spor performansının temelini oluşturur. İskelet kası egzersiz literatürü ile ilişkili yol gösterici araştırmalarda çok sayıda sınıflandırma sistemi vardır; yapı (mimari), metabolik özellikler (lif tipi), yer (derin veya yüzeysel), egzersiz tipi (eksantrik veya konsentrik) vb. 

Sporda spinal egzersiz reçetesi oluşturmada ve karar vermede yardımcı olmak için Spencer ve arkadaşları, kanıta dayalı sonuç odaklı spinal egzersiz sınıflandırması tasarlamış ve geliştirmiştir. Multidisipliner spor uzmanları statik ve dinamik spinal yer değiştirmeyi tanımlamak için alt kategorilerle hareketlilik, motor kontrol, çalışma kapasitesi ve güç olmak üzere dört omurga yeteneği üzerinde anlaştılar. Daha sonra egzersizleri fonksiyonel olan/ fonksiyonel olmayan, segmental, sütun veya tüm vücut, ayrılma veya stabilizasyon vb. temel parametrelerine göre sınıflandırdılar. Bu çerçeve, sporda egzersiz reçetesinin bölgeye spesifik egzersizlerin geliştirilmesi ve değerlendirilmesi için temel oluşturur.

Torakal bölge,spor performansı için çok önemlidir. Biyomekanik olarak, torakal bölge, bir atış sırasında üretilen toplam kuvvetin ve kinetik enerjinin tahmini % 55 ine, mevcut toplam gövde aksiyal rotasyon aralığının yaklaşık % 80 ine katkıda bulunur ve üst ekstremite ve diğer omurga bölgelerine kinematik olarak bağlanır. Yaygın bir şekilde göz ardı edilmesine rağmen, kanıtlar bu spinal bölgeye odaklanmayı desteklemektedir, voleybolcularda üç kat daha yüksek dirsek veya omuz yaralanması prevalansı düşük gövde rotasyonu esnekliği ve değişmiş gövde rotasyonu (hareketin başlaması ve tepe kuvveti zamanlaması) beyzbol atıcılarında artmış omuz eksternal rotasyonu (>7 derece) ile ilişkilidir. 

Bilimsel çalışmalar ne diyor?

Torakal bölge egzersizlerini araştıran araştırmalar eksiktir. Boyun ve omuz şikayetlerinde torakal bölgeye yönelik pasif müdahaleler kullanılarak olumlu sonuçlar bildirilmiştir ve torasik hareketlilik egzersizlerini içeren bir omuz yaralanmasını önleme programı ile,omuz ve omuz ile olası problemlerin sırası ile %28 ve %22 oranında daha az olduğu gözlenmiştir. 

Amaçlar

Sporda reçete edilen torasik omurga egzersizlerini tanımlamak.

Egzersizleri amaç, mobilite, motor kontrol, çalışma kapasitesi ve kuvvete göre değerlendirmek.

Torakal bölge egzersiz reçetesinde bir çerçeve sağlamak.

Örneklem olarak atletik yeteneği geliştirmeyi amaçlayan rekabetçi spor ve/veya fiziksel egzersize katılan atletik popülasyon (18-40 yaş) seçilmiştir.Egzersizler ve torasik omurgaya yönelik egzersizler ve egzersizlerin tanımları ile ilgilenildi. Egzersizler ana amacına göre sınıflandırılmıştır.

Mobilite Egzersizleri

Dinamik egzersizlerden fonksiyonel olmayan egzersizler (foam roller veya top ile torakal ekstansiyon,dizler üzerinde torakal bölge ekstansiyon germe egzersizi,emekleme pozisyonunda roller ile veya roller’sız torakal fleksiyon,swissball üzerinde yan yatışta fleksiyon,yan yatışta torakal rotasyon,emekleme pozisyonunda torakal rotasyon,ekstansiyon ve rotasyon ile squat) ve fonksiyonel egzersizler (Jefferson curl,oturmada rotasyon ile birlikte ya da rotasyon olmadan yana fleksiyon) torakal mobiliteyi geliştirmeyi amaçlıyordu. Hiçbir çalışma, torakal omurga egzersizinin sporcu bir popülasyondaki herhangi bir düzlemde hareketliliği geliştirmek için etkinliğini araştırmamıştır.

Motor Kontrol Egzersizleri

7 egzersizden 2’si statik (kuş köpek egzersizi,duvarda squat) ve 5 dinamik (emekleme pozisyonunda fleksiyon/ekstansiyon kontrolü,yan yatışta yarım daire,oturma pozisyonunda yana fleksiyon (mermaid), lunge ile birlikte üst ekstremitede geriye rotasyon, ayakta duruş pozisyonunda ellerde top varken çapraz şekilde öne bükülme ve geriye doğrulma) torasik omurga hareketlerinin kinetik zincirin diğer bölümlerinin hareketleriyle birlikte dinamik kontrolünü geliştirmek amacıyla uygulanır. Mobilite egzersizlerinde olduğu gibi, dahil edilen egzersizlerin çoğunun performansı, diğer bölgelerin bütünlüğüne ve fonksiyonel kas iskelet sistemi kapasitesine bağlıdır, örneğin ayakta duruş pozisyonunda çapraz şekilde öne bükülme ve geriye doğru doğrulma egzersizi gibi.

Çalışma Kapasitesi

8 statik sütun egzersizleri (bosu üzerinde kolları Y şeklinde yukarı kaldırma,pike egzersizi,dizler üzerinde güç çarkı yuvarlama veya matı kaydırma,Roman chair egzersiz aparatı üzerinde yandan kalkma,tek kol ters kürek çekme,kettlebell ile yel değirmeni egzersizi (tek kol yukarıda iken kettlebelll i tutarken diğer kolla yandan ayak ucuna doğru eğilme),yandan kablo ile birlikte yürüme,kettlebell sallama egzersizi torakal bölgenin statik çalışma kapasitesini (fonksiyonel olmayan veya fonksiyonel bir görev sırasında sporcunun kendi vücut ağırlığı veya eksternal pertürbasyon kuvveti olarak çalışan bir yük olsada nötr bir omurgayı koruyabilme yeteneğini sürdürmek) geliştirmeyi amaçlıyordu.Bunlara ek olarak 9 dinamik segmental kondisyon egzersizleri (üst sırt ekstansiyonu,V şeklinde yukarı kalkma egzersizi,yarım Türk kalkışı egzersizi,lateral sit up egzersizi,W oturma pozisyonunda topla rotasyon,ayakta duruş pozisyonunda torakal bölge ekstansiyonu,kettlebell sallama egzersizi,ağırlık ile yandan eğilme) torakal bölgenin dinamik çalışma kapasitesini  geliştirmeyi amaçlıyordu.

Kuvvet

Torakal bölgede gücü arttırmayı ve genel güç üretimini artırmayı amaçlayan yedi egzersiz (halat egzersizi,yandan sağlık topu fırlatma egzersizi,dış kuvvetlere karşı koyma front lever,deadlift egzersizi,partner ile birlikte geriye doğru düşüş egzersizi,partnerler birlikte push up egzersizi,yandan prowler çekme egzersizi) dahil edildi. Egzersiz reçetesi genellikle nörolojik adaptasyonlara daha fazla odaklanan düşük yoğunluklu egzersizleri veya morfolojik kas adaptasyonlarına daha fazla odaklanan yüksek yoğunluklu egzersizleri içerdi. Egzersizlerin çoğunluğu fonksiyonel olarak değerlendirilirken, ağırlık taşıma, dahil edilen tek çok düzlemli egzersiz, bireyin ileri ve yan bükülmüş pozisyonda olduğu yandan Prowler çekme egzersiziydi. Fonksiyonel güç geliştirme egzersizleri, fonksiyonel pozisyonda maksimum sıralı omurga kuvveti veya torkun üretilmesinin amaçlandığı disk fırlatma veya çekiç fırlatma gibi sporlar için bir gereklilik olan  biri aksiyal rotasyon için ve bir fleksiyon/ekstansiyonu içeriyordu.Örneğin yandan sağlık topu fırlatma egzersizi gibi.Egzersizler ya başlangıç pozisyonuna ve harekete göre ya da mermaid gibi benimsenmiş bir isim olarak adlandırılır. Statik spinal yer değiştirme ile ilgili olarak, motor kontrol, çalışma kapasitesi ve güçlendirme için kanıt kaynakları mevcuttur, ancak örneklerin frontal düzlemde egzersizlerin dahil edilmesini (örn.roman chair sehpasında yan durma,bir partnerle birlikte push up yapma gibi) sağlamak için başka kaynaklara ihtiyaç vardır.

Mobilite Egzersizlerinden Örnekler

Motor Kontrol Egzersizlerinden Örnekler 

Çalışma Kapasitesi Egzersizlerinden Örnekler 

Kuvvet Egzersizlerinden Örnekler 

Klinik Çıkarım: Amaç, hareketlilik, motor kontrol, çalışma kapasitesi ve kuvvetine göre sınıflandırılan torakal bölge egzersizleri, kişiye özgü hazırlanmış rehabilitasyonda ve yaralanmaların önlenmesini desteklemek için kullanılabilir.

Hazırlayan: Birgül Dıngırdan

Heneghan, N. R., Lokhaug, S. M., Tyros, I., Longvastøl, S., & Rushton, A. (2020). Clinical reasoning framework for thoracic spine exercise prescription in sport: a systematic review and narrative synthesis. BMJ Open Sport & Exercise Medicine, 6(1), e000713.