Yaralanma Zamanı İyileşme Sürecini Etkiler mi?
Biyolojik saat (sirkadiyen ritim) bitkilerin ve hayvanların 24 saatlik periyot içerisindeki biyokimyasal ve psikolojik davranışlarının bütünüdür. Hemen hemen tüm dokular ve hücreler kendilerine özgü sirkadiyen ritimlere sahiptirler. Yapılan son araştırmalar, sirkadiyen ritim ile doku gelişimi, fizyolojik döngü ve rejeneratif onarım arasında yakın bir ilişki olduğunu göstermiştir.
Konu ile ilgili bilimsel çalışmalar ne diyor?
Cambridge ve Manchester üniversitelerinde yapılan yeni çalışmalar vücut hücrelerimizin sirkadiyen ritminin, yara bölgesinde hücre aktivasyonunu etkileyerek iyileşme hızını etkilediğini ortaya koymuştur.
Hoyle ve arkadaşları (2017), İngiltere ve Wales’deki 118 yanık hastasının iyileşme süreçlerini takip etmişlerdir. Yapılan analizler sonucunda, gece meydana gelen yanıkların iyileşme süresinin ortalama 11 gün daha uzun olduğu ortaya çıkmıştır. Sonuçlara göre yaralanmanın gece saatleri içinde olması iyileşme sürecini %60’a kadar uzatabilmektedir. Bu durum, insanlardaki yara iyileşmesinin cilt hücrelerindeki sirkadiyen ritmin kontrolü altında olduğunu düşündürmektedir.
Hoyle ve arkadaşlarına göre; yara iyileşmesindeki en önemli hücrelerden biri olan fibroblastların gün içerisinde farklı salınımlar sergilemektedir. Bu salınımların fonsiyonel sonuçları gözlemlendiğinde, migrasyon ve adezyon gibi fibroblast aktivitesine bağlı iyileşme safhalarında sirkadiyen ritme göre değişiklikler görülmüştür. Başka bir değişle; fibroblastların ve aktin proteninin aktivasyon hızı gündüz saatlerinde gece saatlerine kıyasla çok daha yüksektır. Bu sebeple, gece meydana gelen yaralanmalarda fibroblastların yara bölgesinde daha yavaş hareket etmesi iyileşme sürecini uzamasına neden olmaktadır.
Hasarlı bölgeye hücreler daha hızlı göç edip, onarıma başladığı için sirkadiyen döngünün aktif fazında yara iyileşmesi daha hızlı olmaktadır.
(Hoyle et al. 2017 /Science Translational Medicine)
Hoyle ve ark’ nın çalışmalarına paralel olarak, Xue ve ark. (2017) sirkadian ritmin, farelerde kornea epitelinin iyileşmesinde önemli derece etkili olduğu ve sirkadiyan ritme yapılan stratejik müdahalelerin iyileşmeyi kontrol edip homeostazı restore etmeye yardımcı olabileceği bulunmuştur.
Klinik Çıkarım: Yaralanmadan hemen sonraki anda fibroblastların aktivitesi oldukça önemlidir. İyileşme sürecinin kötüleşmesi aşırı skar dokusunun oluşmasına veya kronik yaralara neden olabilir bu durum rehabilitasyon sürecini zorlaştırabilir. İyileşme sürecinin sekteye uğradığı vakalar, sirkadiyen ritim bozukluğu ile bağlantılı olabilir. Sirkadiyan ritim defisiti cildin ve kasın anormal yara onarımına neden olduğu çalışmalarda görülmüştür. Daha iyi bir iyileşme süreci elde etmek için, yaralanma zamanı, rehabilitasyon sürecinde ve hatta ameliyatlar için uygun zamanın belirlenmesinde dikkate alınabilir.
Referanslar
Hoyle, N.P., Seinkmane, E., Putker, M., Feeney, K.A., Krogager, T.P., Chesham, J.E., Bray, L.K., Thomas, J.M., Dunn, K., Blaikley, J. and O’neill, J.S., 2017. Circadian actin dynamics drive rhythmic fibroblast mobilization during wound healing. Science translational medicine, 9(415), p.eaal2774.
Cable, E.J., Onishi, K.G. and Prendergast, B.J., 2017. Circadian rhythms accelerate wound healing in female Siberian hamsters. Physiology & behavior, 171, pp.165-174.
Özet
Bu çalışmada, sirkadiyen ritmin yara iyileşmesi üzerine etkisinden bahsedilmektedir.