Fiziksel Egzersiz ve Multiple Skleroz a Dair Tavsiyeler 

Multiple sklerosis (MS) hastalarında uygulanacak egzersiz protokolleri yıllardır tartışmalıdır. Bu konuda genel tavsiye hastaların yorgunluktan ve egzersizden kaçınmaları yönündedir.

Bu tavsiyenin verilme sebepleri şunlardır:

1. Egzersizlerin atakları tetikleyebileceğine inanılması,
2. Hastanın var olan enerjisini günlük yaşam aktiviteleri için saklamak.

Fakat yapılan çalışmalar MS hastalarının endurans ve güçlendirme egzersizlerini tolere edebildiğini göstermiştir. Bu derlemenin amacı MS hastalarındaki genel durumu incelemek ve egzersiz tavsiyeleri vermektir.

MS Hastalarında Fizyolojik Bozukluklar

Bu hasta grubunda merkezi sinir sistemi hasarına bağlı geri döndürülemez bazı bozukluklar ortaya çıkmaktadır. Fakat hastalarda ortaya çıkan bulgulardan bazıları ise hastalığa değil fiziksel aktivitedeki düşüşlere bağlıdır. MS lilerde fiziksel aktivite düzeyi, sağlıklı insanlara göre oldukça düşüktür.

Bundan dolayı MS hastalarında inaktiviteye bağlı;

• Kas kuvvetinde azalma (özellikle alt ekstremitede),
• Aerobik kapasitede(VO2 max) ve enduransta düşüş,
• Artmış yorgunluk,
• Depresyon,
• Azalmış kas kuvvetine bağlı fonksiyonel kapasitede düşüşler görülür.

Egzersiz Ataklara Sebep Olabilir Mi?

632 MS hastasında yapılan bir çalışmada son iki yılda geçirilen atak sayısı ve fiziksel aktivite düzeyi sorgulanmıştırç Fiziksel aktivite düzeyinin atak sayısını arttırdığına dair bir bulgu yoktur.

Egzersize bağlı vücut ısısı artışının MS hastalarında egzersiz sırasında yorgunluk artışına sebep olduğu gösterilmiştir. Fakat yapılan sorgulamalarda ortaya çıkan etkilerin hastaların %85 inde 30 dk- 1 saat aralığında kaybolduğu gösterilmiştir.

Egzersiz Yorgunluğu Azaltır Mı?

Bunun yanında uzun vadede ise egzersizin MS yorgunluk düzeyini azalttığı gösterilmiştir. Sistematik derlemelerde, egzersizin MS yorgunluğu üzerine pozitif etkilerinin ilaçlardan daha büyük olduğu gösterilmiştir.

Langeskow-Christen ve ark. egzersizin MS hastalarında yorgunluğu azaltma mekanizmlarını şu şekilde sıralamışlardır:

1. Egzersizle artan aerobik kapasite ve kas kuvvetine bağlı olarak
2. Egzersizle anti-inflamatuar sitokin düzeyinde artış sağlayarak
3. Serum BDNF (Brain derived neurotrophic factor) artışı ile Nöroproteksiyon sağlayarak
4. Seratonerjik ve dopaminerjik yollar ile ruh haline pozitif etkileri ile
5. Kan akışı, vaskülarizasyonu artırarak kardiyovasküler sistem üzerine pozitif etkileri ile

Egzersiz Tavsiyeleri

Genel Tavsiyeler

• Egzersizler bireye özgü olmalıdır.
• Egzersize bağlı alevlenmede sonlandırılmalı (Uyuşma, bulanık görme, spastisite).
• Kor sıcaklık minimize edilmeye çalışılmalıdır( serin ortam, soğuk su içmek).
• Aynı gün ve ardışık günlerde endurans ve dirençli egzersizler yapılmamalıdır.
• Başlangıç olarak maksimum 2 gün endurans 2 gün dirençli egzersiz çalışılmalı.
• Egzersizler arasında 24-48 saat dinlenme olmalı.

Endurans Egzersizleri İçin Tavsiyeler

• Bisiklet, kol ergometresi, su içi egzersizler,treadmill ile gelişmeler bildirilmiştir.
• Çalışma sıklığı başlangıç için haftada 2-3 gün- %60-80 maksimal kalp hızı olmalıdır.
• Orta şiddetli bir aktivite sağlanmalı (Kişi konuşabilir fakat şarkı söyleyemez).
• Bozukluk durumuna göre 10-40 dakika süre egzersiz sürdürülmeli.

Progresif Dirençli Egzersizler İçin Tavsiyeler

• Dirençli egzersizler için 15 maksimum tekrarla yapılabilecek ağırlıkda başlanıp progresif olarak 8 maksimum tekrarda yapılabilecek ağırlığa ilerlenmeli.
• 1-3 set ile başlanıp 3-4 sete ilerlenmeli.
• 2-4 dakika set arası dinlenme olmalı.
• Bir seansta toplam 4-8 hedef hareket olmalı.
• Kuvvetlendirmelerde alt ekstremitelere özel önem verilmelidir.

1.Dalgas, U., T. Ingemann-Hansen, and E. Stenager, Physical exercise and MS recommendations. Int MS J, 2009. 16(1): p. 5-11.
2.Tallner, A., et al., Multiple sclerosis relapses are not associated with exercise. Multiple Sclerosis Journal, 2012. 18(2): p. 232-235.
3.Smith, R.M., et al., Symptom change with exercise is a temporary phenomenon for people with multiple sclerosis. Archives of physical medicine and rehabilitation, 2006. 87(5): p. 723-727.
4.Asano, M. and M.L. Finlayson, Meta-analysis of three different types of fatigue management interventions for people with multiple sclerosis: exercise, education, and medication. Multiple sclerosis international, 2014. 2014.
5.Langeskov-Christensen, M., et al., Potential pathophysiological pathways that can explain the positive effects of exercise on fatigue in multiple sclerosis: A scoping review. Journal of the Neurological Sciences, 2017.