Giriş
Koşuyla ilişkili yaralanmaların özellikle kadın koşucular arasında yaygın olduğu
görülmektedir. Çoğu rekreasyonel koşucu topuk vuruşu paternini kullanmaktadır, bu
paternde koşarken yerden karşılanan tepki kuvveti topuk temasından hemen sonra
hızlı bir yükselme gösterir ve bu kuvvet ekstremite boyunca proksimale iletilir. Önceki
çalışmalar tibia stres kırığı ve plantar fasilit problemi yaşayan kadın sporcularda
yaşamayanlara göre iletilen stres kuvvetini daha yüksek bulmuşlardır. Bu nedenle,
koşuyla ilgili yaralanmaları önlemek ve tedavi etmek için etkili yaklaşımlar geliştirmek
önemlidir.
Koşu modellerini yeniden eğitmeye çalışırken koşuculara genellikle basit sözlü
talimatlar verilir. İçsel odaklanma ile kişi, vücut bölümlerinin veya eklemlerinin belirli
bir yönüne odaklanmaya yönlendirilir (örneğin, "dizlerinizi bükmeye odaklanın").
Dışsal odaklanma ise tersine, hareketlerinin etkilerine dikkat etmeye yönlendirilirler
(örneğin, "ayak seslerinizi olabildiğince yumuşak tutmaya odaklanın").
Bu çalışmada koşu sırasında farklı odakları teşvik eden talimatların darbe kuvvetleri
üzerindeki etkileri karşılaştırılmıştır. Yan bir analiz olarak, koşucuların koşu modelini
nasıl değiştirdiklerini anlamak için alt ekstremite kinematiğini ve algılanan çaba
düzeyini analiz etmişlerdir.
Metodoloji
Çalışmaya 18 ile 30 yaşları arasında sakatlık öyküsü olmayan 20 kadın rekreasyonel
koşucu katılmıştır. Katılımcılar son 6 ayda haftada en az 8 km. koşmuş ve topuk
vuruşu koşu paterni kullanmalıdır.
Koşucular test sırasında standart koşu ayakkabıları giymiştir. Pelvis ve alt
ekstremitelerdeki çeşitli kemiksel işaret yerlerine işaretçiler yerleştirilmiş ve koşu
bandında kendi seçtikleri bir hızda 5 dakika koşarak ısınmışlardır. Koşucuların talimat
öncesi tipik mekaniğini kaydetmek için 15 saniye süren veri kaydedilmiştir. Ardından
koşuculara darbe kuvvetlerini ve yükleme oranlarını azaltmayı amaçlayan iki farklı
talimat seti verilmiştir; biri içsel odaklanmayı teşvik eden "ayaklarınız yere temas
ettiğinde dizlerinizi biraz daha bükün", diğeri dışsal odaklanmayı teşvik eden "her
adımda mümkün olduğunca yumuşak bir şekilde inişe odaklanın". Koşucular, her
talimat setini aldıktan sonra 2 dakika boyunca koşmuş ve her periyottan sonra 15
saniye süren veri kaydedilmiştir. Talimatlar, koşuculara veri toplamanın ilk 2 dakikalık
periyodu başlamadan önce ve koşu sırasında 1 dakika sonra verilip ilk koşul için veri
toplama sona erdiğinde, hemen sonraki koşul için talimatlar verilmiştir.
Koşucunun koşu paternini değiştirmek genellikle enerji maliyetini artıracağından her 2
dakikalık periyodun sonunda algılanan çaba düzeylerini "Algılanan Çaba
Derecelendirme" (RPE) ölçeği ile bildirmeleri istenmiştir. RPE verileri, farklı talimat
türlerinin çaba düzeylerini nasıl etkileyebileceğini anlamak için toplanmıştır.
Sonuçlar
Her iki talimat seti de darbe zirvesinin büyüklüğünde bir azalmaya neden olmuştur;
ancak etki büyüklüğü istatistiklerinin karşılaştırmasıyla dışsal odağı teşvik eden
talimat ("ayak seslerinizi olabildiğince yumuşak tutmaya odaklanın") verildiğinde
yüklenme oranlarında daha büyük bir azalmaya neden olma eğiliminde olduğu
görülmüştür.
Koşucular, her iki talimat seti verildiğinde (talimat verilmemiş duruma kıyasla)
başlangıçta temas anındaki kalça fleksiyonunda artış sergilemişlerdir.
Odak türleri arasındaki temel farklar ise diz ve ayak bileğinde görünmektedir.
Koşuculara "ayak bileğiniz yere çarptığında dizinizi biraz daha bükün" talimatı
verildiğinde (içsel odak), artmış diz fleksiyonu ile topuk teması sağlanmıştır ama ayak
bileği açısını değişmemiştir. Buna karşılık, "her adımda mümkün olduğunca yumuşak
bir şekilde iniş yapmaya odaklanın" talimatı verildiğinde (dışsal odak) ayak bileğinde
plantarfleksiyona doğru bir değişiklik görülmüştür.
Koşucunun koşu paternini değiştirmek için herhangi bir talimat vermenin, algılanan
çabasını artırdığı görünmektedir (en azından geçici olarak). Bu nedenle, koşuculara
koşu paternlerini başlangıçta değiştirmeye çalışırken koşu performanslarında düşüş
yaşayabileceklerini farkında olmalarını iletmek önemlidir.
Klinik Çıkarımlar
Koşu hacmi, önceki yaralanma geçmişi, ayakkabı türü vb. koşu ile ilişkilendirilen
yaralanma riskinin artmasında birçok faktörden biri olduğunu bilinmektedir. Koşu ile
ilişkili yaralanmaları önlemek ve tedavi etmek için genellikle koşucuları yüklenme
oranlarını azaltacak şekilde koşmaları için yeniden eğitmek ve diğer değiştirilebilir risk
faktörlerinin yanı sıra gerekmektedir. Çalışmayı göz önüne aldığımızda dışsal odağı
teşvik eden talimatların, içsel odağı teşvik eden talimatlara kıyasla yüklenme
oranlarını azaltmada daha etkili olduğunu göstermektedir.
Hazırlayan: Fzt. İrem Yılmaz
Zajac, J., Redman, K., Watkins, E., & Gus Almonroeder, T. (2023). Instructions
Promoting an External Focus Are More Effective for Altering Impact Forces in Female
Runners. Journal of Sport Rehabilitation, 32(5), 597-602. Retrieved Jul 31, 2023
Daha Fazla Oku: Koşu Biyomekaniğinin Yaralanmalara Etkisi