Romatoid artrit (RA), sistemik inflamasyon ile karakterize otoimmün bir hastalıktır. RA hastalarında sinoviyal eklemler otoantikorların ana hedefi olmalarına rağmen; deri, gözler, akciğerler, böbrekler, kan damarları ve tükürük bezleri gibi birçok başka organ veya doku da etkilenebilmektedir. Sistemik inflamasyonun dahil olması nedeniyle, inflamasyonla yakından ilgili birçok hastalık RA tarafından da tetiklenebilmektedir. RA lı hastalar, daha sonraki yaşamlarında eklemlerin tahrip olması nedeniyle sıklıkla düşük yaşam kalitesi ve sakatlıktan etkilenmektedirler. Bu nedenle, engelliliği daha da kötüleştirebilecek komorbid hastalıkları belirlemek ve önlemek için RA hastalarında kapsamlı ve sürekli değerlendirmeler yapmak hayati önem taşımaktadır.

İnme, beyne giden kan akışının kesilmesinden kaynaklanmaktadır. Hem iskemik hem de hemorajik inme, hemipleji, hemianopi, afazi ve disfaji gibi semptomlar nedeniyle hastaların yaşam kalitesi üzerinde önemli bir olumsuz etkiye sahip olabilmektedir. İnme için iyi bilinen risk faktörleri arasında hipertansiyon, tip 2 diabetes mellitus (DM), dislipidemi, fiziksel hareketsizlik, obezite ve sigara kullanımı vb. yer almaktadır. Ayrıca RA lı hastalarda inme riskinin daha yüksek olduğu da belirtilmiştir. Endotelyal ve sistemik inflamasyonun uzun süredir inmenin patogenezinde merkezi bir rol oynadığı düşünüldüğünden, inme insidansını azaltmak için RA lı hastalarda sistemik inflamasyonu azaltmaya yönelik çalışmalar yapılmalıdır.

RA’da mevcut ana tedavi yaklaşımı, kortikosteroidler ve hastalığı değiştiren antiromatizmal ilaçlardan biyolojik ajanlara kadar değişen ilaçlara odaklanmaktadır. Ek olarak, egzersiz ve fiziksel aktiviteler de sistemik inflamasyonu azaltmada önemli bir rol oynuyor gibi görünmektedir. Egzersizin RA lı hastalar için yorgunluğu azaltmada, günlük aktivite sınırlamalarını düşürmede ve hem oksijen alımını hem de kas gücünü iyileştirmede yararlı olduğu kanıtlanmıştır. Ancak bugüne kadar RA hastalarında egzersiz sıklığı ile inme gelişme riski arasındaki ilişkiyi açıklığa kavuşturmak için herhangi bir çalışma yapılmamıştır. 

Bu çalışmanın amacı, RA hastalarında rehabilitasyon sıklığı ve inme insidansı arasındaki ilişkiyi ortaya koymak ve artan rehabilitasyon sıklığının inme için koruyucu olup olmadığını belirlemektir.

Metodoloji

Çalışmada, vaka grubu RA tanılı ve tanısı varken bir yıldan daha uzun süre önce inme geçirmiş kişilerden (n=591), kontrol grubu ise bir yıldan uzun süredir takipte olan RA tanılı kişilerden (n=582) oluşturulmuştur. Fazla alınan rehabilitasyon seansının RA lı hastalar üzerindeki etkisini incelemek için, yılda 40 seans rehabilitasyon alan hastalar ve 40 seans üstü rehabilitasyon alan hastalar belirlenmiştir. Çalışmanın yapıldığı ülkedeki RA hastaları için rehabilitasyon programları genellikle savunmasız eklemleri stabilize etmek için dört uzva güçlendirme egzersizlerinin nasıl yapılacağını, kardiyopulmoner dayanıklılık eğitimini ve atel yerleştirmenin yanı sıra günlük yaşam aktiviteleri ile ilgili öneriler sunmayı içermektedir. 

Bu çalışmada farklı hastalık şiddetine sahip RA hastalarında rehabilitasyonun etkisini incelemek için RA hastaları aldıkları ilaçlara göre 3 gruba ayrılmışlardır. Şiddetli gruptaki hastalar, inme veya indeks tarihinden bir yıl önce biyolojik ajanları almış olarak tanımlanmışlardır. Orta gruptaki hastalar, bir poliklinik ziyaretinde metotreksat> 420 mg veya prednizolon> 280 mg almış olarak tanımlanmışlardır. Kalan hastalar ise hafif gruba atanmışlardır. RA hastalığının şiddetini bu üç grubunda farklı rehabilitasyon sıklıklarının etkileri belirlemiştir. 

Sonuç

Birkaç epidemiyolojik çalışma RA hastalarında önemli ölçüde daha yüksek ve tekrarlayan inme riski olduğunu göstermiştir. RA ile serebrovasküler hastalıklar arasındaki ilişki daha önceki araştırmalarda ayrıntılı olarak değerlendirildiğinden, bu konu çalışmanın ana odağı olmamakla birlikte, bu çalışmada inme riski farklı RA şiddetleri arasında karşılaştırılmıştır. Sonuçlara bakıldığında, hafif grupla karşılaştırıldığında orta şiddetteki grupta, önemli ölçüde daha yüksek inme riski bulunmuştur. Çalışmada, biyolojik ajanlar sadece en şiddetli RA hastalarına reçete edildiğinden, bu biyolojik ajanların inme geçirme olasılığını azaltmış olabilecekleri düşünülmektedir. Dolayısıyla, inme riskinin en yüksek olduğu düşünülen ağır gruptaki hastalarda, hafif gruba göre yüksek bir riske rastlanmamıştır.

Egzersiz ve fiziksel aktivite, RA hastalarında inflamasyonu ve kardiyovasküler riski azaltabilmektedir. İltihaplanmaya ek olarak, RA hastalarında hareketsiz bir yaşam tarzı artmış kardiyovasküler riske önemli ölçüde katkıda bulunur ve bu da düzenli fiziksel aktivite ile düşürülebilmektedir. Bu çalışma, yılda 40 seanstan fazla rehabilitasyon almanın, orta derecede hastalık şiddetine sahip RA hastalarında inme riskini azaltabileceğini ortaya koymuştur. Bu hasta grubu, oldukça yüksek derecede hastalık şiddetine sahip olmakla birlikte, inme ataklarından önce hiçbir zaman güçlü biyolojik ajanlar tarafından korunmamışlardır. Bu durum, hastaları felç atağından korumak için egzersizin anti inflamatuar etkisinin kullanılabileceğini göstermektedir. 

Klinik Çıkarım
Bu çalışma, RA hastalarında hipertansiyon, diyabet ve orta derecede hastalık şiddetine sahip hastalarda daha yüksek inme riski olduğunu ortaya koymuştur. Ayrıca, yılda 40 tan fazla alınan rehabilitasyon seanslarının, orta derecede hastalık şiddetine sahip RA hastalarında inme gelişme riskini azalttığı görülmüştür. Bu nedenle, daha fazla rehabilitasyon seansının getirdiği fiziksel aktivitelerin yararlı olduğu belirtilerek, biyolojik ajanların koruması olmaksızın hastalık şiddeti yüksek RA hastalarında da rehabilitasyon ve fiziksel aktivitenin teşvik edilmesi önerilmektedir.

Hazırlayan: Fzt. Büşra Ergin

Referans: Cheng, Y. Y., Chang, S. T., Kao, C. L., Chen, Y. H., & Lin, C. H. (2020). The impact of rehabilitation frequency on the risk of stroke in patients with rheumatoid arthritis. PloS one, 15(1), e0227514.