Spinal musküler atrofi (SMA) motor üniteyi etkileyen geniş bir bozukluk spektrumunu kapsamaktadır. SMA’nın en yaygın tipi hayatta kalma motor nöronu geni SMN1’in homozigot delesyonu ve/veya nokta mutasyonları nedeniyle ortaya çıkan proksimal SMA’dır. 

Proksimal SMA hastalığı otozomal resesif geçişli bir hastalık olmakla birlikte, omurilik ve beyin sapının ön boynuzundaki motor nöronların dejenerasyınu, ilerleyici kas zayıflığı, atrofi, solunum yetmezliği ve etkilediklerinin çoğunda erken ölüme sebep olma gibi özelliklerle karakterizedir.

Proksimal SMA hastalığın başlangıç yaşına ve ulaşılan maksimum motor fonksiyona göre tablodaki gibi kilnik tiplere ayrılmaktadır. 

Patofizyolojisi

SMA’da motor nöron dejenerasyonu klinik fenotiplere hakimdir. SMA, motor nöron hücre gövdesi, akson, distal sinaps ve nöromüsküler birleşim içindeki süreçler için kritiktir. Son zamanlarda yapılan deneyler sonucunda elde edilen son veriler, omurga ve nöromüsküler devre içindeki bileşenlerin daha da genişlediğini yalnızca motor nöronopatiyi değil aynı zamanda prioprioseptör nöronlarının α ya geri sinaptik geribildiriminin bozulduğunu da gösterir. Motor nöronlar üzerindeki prioprioseptif girdinin bütünlüğünün kolayca ölçülebilir bir elektro-fizyolojik belirteci H-refleksidir. Yenidoğan taraması, hastalığın ilerlemesi riski taşıyan bebeklerin erken tanımlanmasına izin verirse, H-reflekslerinin ileriye dönük izlenmesi, SMA hayvan modelinde bu gözlemlerin önemini doğrulayacak ikna edici kanıtlar sağlayabilir.

SMA- Spinal musküler atrofi, SMN- hayatta kalma motor nöronu proteini

Hastalığın ilerlemesinin doğal seyrini daha iyi anlamak ve yeni tedavilerin etkinliğini göstermek için, altta yatan hastalık sürecini yansıtan ve SMA lı çocuklarda motor fonksiyonla ilişkili olan güvenilir sonuç ölçümlerine ihtiyaç vardır. Şu anda hastalığın ciddiyetini değerlendirebilecek, prognostik bilgi sağlayabilecek, hastalığın ilerleyişini belgeleyebilecek ve değişime net bir şekilde yanıt verebilecek tek bir sonuç ölçüsü bulunmamaktadır.

Bugüne kadar çalışmalar SMA için valproik asit (VPA), L- Karnitin veya SMN ekspresyonu gibi yöntemleri değerlendirilmektedir. Hayvan modelleri üzerinde yapılan ve gen tedavisi olarak kategorize edilebilen yeni terapötik yaklaşımlardan bazıları ise şunlardır:

-SMN düzenlemesi

- Antisens oliggonükleotidler

-DNA onarımı 

-Nöroproktektif stratejiler

-C-5 yerine kullanılmış kinazalonlar

- Tetrasiklin ve amino-glikozitler

-Kök hücre tedavisi

-RNA düzenlemeleri

-Miyostatin antagonistleri

SMA’da Klinik Bakımla İlgili Yeni Bilgiler

Obezite SMA da yaygın bir sorundur ve genellikle SMA nın yürüyen ve yürüyemeyen formlarına sahip büyük çocuklarda ve yetişkinlerde işlevin azalmasına doğrudan katkıda bulunur. Bununla birlikte, klinisyenler ve hatta diyetisyenler SMA hastalarında obezite sıklığını ve derecesini rutin olarak hafife almaktadır.

Sağlıklı çocuklarda kullanılmak üzere geliştirilen büyüme eğrileri üzerinde temel antropometrik ölçümlerin (ağırlık, boy) çizilmesi genellikle yanlış ve yanıltıcı bilgilerle sonuçlanmaktadır. Neredeyse evrensel olarak önemli ölçüde azalmış yağsız vücut kütleleri nedeniyle, SMA lı çocuklar yaşa göre önemli ölçüde düşük ağırlık ortamında bile ortalama yağ kütlesine sahip olabilirler. 

Dual-enerji x-ray absorpsiyometri (DXA), klinik araştırmalarda yağ ve yağsız vücut kütlesinin değerlendirilmesinde altın standarttır. Bununla birlikte, vücut kompozisyonunun değerlendirilmesinde klinik olarak kullanımı için erişilebilirlik birçok merkezde sınırlı olabilir.

Bunun yanında bazı araştırmacılar SMA tip I hastalarında semptomları kontrol etmek ve evde bakımı kolaylaştırmak için noninvaziv bir solunum bakım yönetimi protokolü uygulama deneyimlerini bildirmişlerdir.

SMA hastaları zaman içinde yavaş yavaş kas gücünü ve işlevini kaybetmektedir. Rehabilitatif müdahaleler, kas kontraktürleri dahil ikincil bozuklukların geciktirilmesine veya önlenmesine, hastalığın ilerlemesinin yavaşlatılmasına ve güç ve motor fonksiyonun sürdürülmesine veya potansiyel olarak iyileştirilmesine yardımcı olmak için proaktif beslenme ve solunum yönetimine tamamlayıcı bir yaklaşım sağlamaktadır. 

SMA rehabilitasyon müdahaleleri arasında 

-fizik tedavi, 

-mesleki terapi, 

-konuşma terapisi, 

-ortez ve diğer uyarlanabilir ekipmanların kullanımı, 

-brace, 

-güçlendirme ve denge egzersizleri, 

-esneme veya hareket açıklığı, 

-su terapisi,

-fiziksel aktivite ve 

-topluluğa katılım yer almaktadır.

Yayınlanan veriler büyük ölçüde bu alanlardaki vaka çalışmaları ile sınırlı kalmaktadır. Bununla birlikte, SMA hastalarında egzersizin fizibilitesini ve fonksiyonel etkisini ve diğer müdahaleleri değerlendirecek girişimsel ve boylamsal çalışmalara kritik derecede ihtiyaç vardır.

Hazırlayan: Fzt. Berna KILIÇ

Lewelt, A., Newcomb, T. M., & Swoboda, K. J. (2012). New therapeutic approaches to spinal muscular atrophy. Current neurology and neuroscience reports, 12(1), 42–53. https://doi.org/10.1007/s11910-011-0240-9

Daha Fazla Oku: Spinal Musküler Atrofi (SMA)