Giriş

Oyun, hayal gücünü geliştirdiği ve keşfetmeye olanak tanıdığı için çocukluk gelişimi için çok önemlidir. Oyun, çocuğa bedeni ve çevresi hakkında bilgi edinme fırsatı sağlar. Oyun, bebeklik döneminde göz teması, sesleri taklit etme ve gülümsemeyle başlar. Çocuk büyüdükçe çevresini keşfeder, gelişimini destekleyen öğrenme ve uygulama becerilerini geliştirir. Motor beceri kazanımı ile bilişsel gelişim artar. Oyun, birden fazla gelişimsel alanı desteklemek için temeldir: motor, sosyal-duygusal, dil ve bilişsel yetenek örnek olarak gösterilebilir.

Oyunun Aşamaları 

Bir çocuk, bebeklikten çocukluğa doğru ilerlerken, oyunları 6 aşamadan geçer: 

Fizyoterapi ve Oyun  

Pediatrik fizyoterapinin amacı bozuklukları azaltmak, çocuğun hareketini ve çevreye katılımını kolaylaştırmaktır. Fizyoterapist, çocuğun yeteneklerine odaklanarak ve belirli bozuklukları belirleyerek, hedefleri kolaylaştırmak için duyusal-motor oyun aktivitelerini birleştirir. Hedef belirleme, terapist ve aile arasındaki ortak bir çabadır. Bu, ailenin çocukla ilgili değerlerinin ve isteklerinin duyulmasını sağlamaya yardımcı olur. Hedefler çocuğun fiziksel durumunu iyileştirmek ve daha bağımsız beceriler kazanmak etrafında yoğunlaşır. Fizyoterapistler bu hedeflere ulaşmaya yardımcı olmak için terapötik oyunu kullanırlar. Oturma ve uzanma gibi motor temelli becerilerin gerçekleştirilmesi, çocuk çevreyle veya başkalarıyla etkileşime girdikçe (dil, sosyal, görsel-algısal ve/veya bilişsel becerilerde) ilerler. Fiziksel engelli çocukların oyuna tam olarak katılabilmeleri için destekleyici bir ortama ihtiyaçları vardır. Fizyoterapistler oyun temelli müdahale programları geliştirirken çocuğun bozukluğunu tam olarak anlamalıdır. 

Çocuğun neler yapabileceğini anlamak, fizyoterapistin terapi için başarılı bir oyun ortamı oluşturmasını sağlar. Bu ortam, oyuncakları veya uyarlanabilir ekipmanı içerebilir. Ebeveynler veya bakıcılar terapötik oyun sırasında destek sağlamalıdır. Bir ebeveynin veya bakıcının mevcut olması, duygusal destek sağlanmasına ve terapinin ev ortamına taşınmasına olanak tanır. Terapi sırasında fizyoterapist çocuğun eksikliklerinden ziyade güçlü yönlerine odaklanır. Bu, terapistle, ebeveyn ve bakıcılarla daha iyi etkileşim sağlar. Çocuğu seans sırasında meşgul tutmak için doğru zorluk miktarını belirlemek önemlidir. Müdahale çok zorlayıcı olursa çocuğun ilgisi kaybolabilir. Çok kolaysa terapötik niyet gerçekleşmeyebilir. Beceri kazanıldıktan sonra terapist, zorluğu artırabilir.

Keşifsel Doğa 

Çocuklar yetişkinlere göre daha araştırmacı olma eğilimindedirler. Bununla birlikte, sağlık bakımı ortamında çocuğun çevresini keşfetme eğilimi daha az olabilir. Terapistlerin keşfedici davranışı teşvik etmesinin birkaç yolu vardır: 

• Çocuğun oyunu yönlendirmesine izin verilmeli
• Basit ve yapılandırılmış talimatlar sağlanmalı
• Terapist ve çocuk arasında karşılıklı oyun sağlanmalı
• Çocuğun belirli bir aktiviteye harcanan süreyi belirlemesine izin verilmeli

Konumlandırma 

Terapist mümkün olduğunca görsel ipuçlarını gözlemlemek ve izlemek için çocukla yüz yüze olmayı hedeflemelidir. Bu dikkati artırır ve terapist ile çocuk arasındaki etkileşimi artırır.Fiziksel dış desteğe ihtiyaç duyan çocuklar için yüz yüze etkileşimi sağlamak daha zor olabilir. Bu durumlarda, (varsa) dışarıdan bir destek kullanmak, çocuk fiziksel olarak desteklenirken terapistle yüz yüze kalmasını sağlar. 

Sinyaller 

  Her çocuk bir aktiviteye katıldığında sözlü olarak iletişim kuramayacaktır. Terapötik oyun sırasında fizyoterapist çocuğun vücut işaretlerine ve ipuçlarına dikkat etmelidir. Çocuğun hangi mesajı ilettiğini anlamak için jestler, göz hareketleri, nefes alma düzenleri, seslendirmeler ve aşırı uyarılma (duyusal işleme sorunları) gibi iletişim sinyallerini gözlemlemek gerekir. 

İşleme 

Gelişimsel gecikmesi olan çocuklara talimat verirken terapistlerin bilgi işleme için yeterli zaman ayırmaları gerekir. Bazı çocukların bilgiyi alması, işlemesi, yanıt vermesi, seçim yapması veya muhtemelen ara vermesi için ek zamana ihtiyacı olacaktır. Çoklu veya tekrarlayan yönlendirmeler bu çocuklar için bunaltıcı olabilir.  

Oyuncaklar 

Çocuklar oyuncakları oyun oynarken, aktif olarak keşfederken ve çevreyle etkileşime girerken sıklıkla kullanırlar. Birçok farklı oyuncak türü vardır ve bunlar aşağıdaki beş kategoriye ayrılabilir. Oyuncaklar 

1. Canlandırma yapma : oyuncak bebekler, arabalar, aksiyon oyuncakları, yemek pişirme, taklit ederken kelimelerin kullanımına teşvik etme.  
2. İnce motor : bulmacalar, trenler, bloklar, şekiller.  Dil ve bilişsel gelişimi desteklemeye yönelik oyuncaklar. Mekansal ve erken matematik becerilerini geliştirme
3. Sanat: renklendirme, kil  
4. Dil: masa oyunları, kartlar oyuncak harfler  
5. Kaba motor: Üç tekerlekli bisikletler, itmeli ve çekmeli oyuncaklar, toplar. 

Gelişimsel yetersizliği olan çocuklar oyuncakları kullanırken oyun oynarken engellerle karşılaşabilirler. Onların oyunu yaşıtlarınınkinden farklı olabilir. Oyundaki bazı varyasyonlar aşağıdakileri içerebilir: 

• Sürekli tek nesneyle oynamak (arabaları aynı şekilde tekrar tekrar dizmek) 
• İşlevsel olmayan oyun (oyuncak telefonu oyuncak buzdolabına yerleştirmek ve telefon olarak kullanmamak) 
• Genellikle farklı yaşlardaki çocukların kullandığı oyuncaklarla oynamak (yani 10 yaşındaki bir çocuğun genellikle 2 yaşındaki bir çocuğun kullandığı bir oyuncakla oynaması)

Yaşa Göre Oyuncak Fikirleri 

0-12 Ay 

• Çıngırak 
• Kırılmaz aynalar 
• Etkinlik panoları 
• Yumuşak, doldurulmuş hayvanlar 
• Yüzü gülen bebekler 

1 yaş 

• Kümeleme halkaları 
• İç içe geçen bardaklar 
• İtmeli veya çekmeli oyuncaklar 
• Çekiçleme setleri 
• Müzik Enstrümanları 
• Şekilli sıralayıcılar 
• Araçlı oyuncaklar 
• Dört veya beş parçadan oluşan yapbozlar 
• Plastik ördekler 

2-3 yaş 

• Bebekler 
• Peluş hayvanlar 
• Oyuncak telefon, çay partisi seti, oyun mutfağı veya oyuncak bebek arabası gibi hayal ürünü oyunlara yönelik aksesuarlar 
• Üzerine binilebilen oyuncaklar 
• Müzik Enstrümanları 
• Büyük taşıma oyuncakları 
• Bulmacalar 
• İnşaat oyuncakları 

4-5 Yaş 

• Sanat malzemeleri, oyun hamuru 
• Farklı şekillerdeki bloklar 
• Ses bilgisi, okuma veya matematik öğreten bilgisayarlı oyuncaklar 
• İnşaat setleri 
• Bulmacalar 
• Aksiyon figürleri 
• Kostümler 
• Taşımalı oyuncaklar 
• Masa oyunları 
• Futbol / futbol topları ve basketbol topları 
• Aktif oyunlar 
• Bisikletler 

6-7 yaş 

• Temel bilim oyunları 
• Slime  
• Mıknatıslar, büyüteçler, teleskoplar 
• Sanat malzemeleri 
• Legolar 
• Spor ekipmanları 
• Uzaktan kumandalı arabalar 
• Satranç, dama 

8 yaş 

• Daha ayrıntılı bilim kitleri 
• El işi kitleri 
• Slime 
• Açık havada oynanacak spor ekipmanları 
• Karmaşık inşaat setleri 
• Scrabble, Monopoly, 
• Satranç, dama 
• Modelli kitler (robot, uçak) 

Oyuncakların görsel, motor veya diğer engelleri olan çocuklara göre uyarlanması gerekebilir. Bazı uyarlama örnekleri şunlardır; 

• Çocuğun oyuncağı tutmasına yardımcı olmak için cırt cırtlı şeritler kullanmak 
• Işıklar ve ses için çoklu duyusal girdi sağlamak 
• Bağımsız olarak kavramalarını kolaylaştırmak için bir boya fırçasının veya işaretleyicinin etrafına köpük eklemek 
• İnce motor becerilerinde zorluk yaşayan çocuklar için daha büyük düğmeli bir oyuncak kullanmak 

Son olarak terapi seanslarında oyuncaklar teşvik edici olarak kullanılabilir. Örneğin; 

• Çocuğun baskın olmayan eline, o eli kullanmayı teşvik etmek için bir oyuncak yerleştirilebilir.  
• Dil yetersizliği olan çocukların sözel ifadelerini ortaya çıkarmak için oyuncak kullanılabilir. 
• Oyuncağı terapistin veya çocuğun ebeveyninin yüzünün yakınına yerleştirerek göz temasına teşvik edilebilir. 

Hazırlayan: Fzt. Yaprak BÜYÜKTANIR

Koukourikos K, Tsaloglidou A, Tzeha L, Iliadis C, Frantzana A, Katsimbeli A, Kourkouta L. An overview of play therapy. Materia socio-medica. 2021 Dec;33(4):293.
Fiss AL, Håkstad RB, Looper J, Pereira SA, Sargent B, Silveira J, Willett S, Dusing SC. Embedding Play to Enrich Physical Therapy. Behavioral Sciences. 2023 May 24;13(6):440.
Pathways.org. How Kids Learn To Play: Six Stages of Play Development. 2023. Available from: https://pathways.org/kids-learn-play-6-stages-play-development/
Nordström B, Lynch H, Prellwitz M. Physio-and occupational therapists view of the place of play in re/habilitation: a Swedish perspective. International Journal of Disability, Development and Education. 2020 Dec 24:1-2.
Liquin EG, Gopnik A. Children are more exploratory and learn more than adults in an approach-avoid task. Cognition. 2022 Jan;218:104940.
Håkstad RB, Øberg GK, Girolami GL, Dusing SC. Enactive explorations of children s sensory-motor play and therapeutic handling in physical therapy. 2022.

Daha Fazla Oku:  Serebral Palsi ve Spor