Kritik kalp hastalıklarının yakından takibi amacıyla oluşturulan kardiyak yoğun bakım ünitesine yatan hastaların çoğu yaşlı yetişkinlerdir. Yaşlı yetişkinlerde, yoğun bakım ünitesinde yatış sırasında ve sonrasında fonksiyonel bozukluk oluşma oranının daha fazla olduğu bilinmektedir. Yaşlı yetişkinlerin hastanede yatışları sırasında; kritik hastalık, hareketsizlik ve uzun süreli yatak istirahati nedeniyle hızlı kas kütlesi kaybı ve kas gücü azalması riski bulunmaktadır. Yaşlılarda kritik hastalıkları atlatsalar da sıklıkla yürüme yeteneğinde azalma ve günlük yaşam aktivitelerini gerçekleştirmede zorluk gibi fiziksel bozukluklar gelişebilmektedir. Yaşlı yetişkinlerde taburculuktan sonra oluşabilecek kalıcı fiziksel bozukluklar, yetişkinlerin bağımsızlık ve yaşam kalitesini sürdürme yetenekleri üzerinde yıkıcı etkilere sahip olmakla birlikte, hastalık ve ölüm oranlarında artışa da neden olabilmektedir.

Erken mobilizasyon, hastanın durumu stabil olur olmaz mobilite (hareketlilik) aktivitelerini başlatmak için yapılandırılmış bir yaklaşımdır ve kas-iskelet sisteminin bütünlüğünü korumak için hem pasif hem de aktif hareket yapılmasından oluşmaktadır. Erken mobilizasyonun kas gücünü ve fiziksel işlevi iyileştirebileceğine, sakatlığı önleyebileceğine, derin ven trombozu oranlarını, bası yaralarını ve deliryumu azaltabileceğine, yoğun bakım ve hastanede kalış süresini azaltabileceğine dair kanıtlar bulunmaktadır. Erken mobilizasyon güvenlidir ve kritik bakım ortamında standart uygulama olarak önerilmektedir ancak akut kardiyovasküler hastalığı olan yaşlı yetişkinlerde erken mobilizasyonun fayda sağlayıp sağlamayacağı konusunda sınırlı araştırmalar bulunmaktadır. Yapılan güncel bir çalışmada, kardiyak yoğun bakım ünitesinde yatan, 80 yaş ve üzeri yaşlı yetişkinlere erken mobilizasyon müdahalesi uygulanmış ve müdahalenin güvenliği, fizibilitesi, sonuçları değerlendirilmiştir.

Çalışmada, erken mobilizasyon müdahalesi uygulanan yaşlı yetişkinlerin kardiyak yoğun bakım ünitesinde kalışları sırasında fonksiyonel durumlarının iyileştiği bulunmuştur. Erken mobilizasyon müdahalesi uygulanan yaşlı yetişkinlerin, uygulanmayan bireylere göre evlerine taburcu edilme olasılığının daha yüksek, yattığı süre boyunca da ölüm oranlarının daha düşük olduğu belirtilmiştir. Erken mobilizasyon müdahalesi, akut kardiyovasküler hastalığı olan yaşlı yetişkinlerde güvenli bulunmuştur.

Erken mobilizasyon, akut kardiyovasküler hastalığı olan yaşlı yetişkinlerde özellikle hastaneye yatış nedeniyle ortaya çıkan olumsuz etkilere karşı duyarlı oldukları için yararlı olabilmektedir. Yaşlı yetişkinlerde hastanede yatış sırasında, akut ve kritik hastalık, yatak istirahati, hareketsizlik ve yetersiz beslenme durumları iskelet kası kütlesinin ve gücünün azalmasına neden olmaktadır. Kas kütlesi ve gücündeki değişiklikler, yatıştan sonraki 4 saat içinde başlayabilmektedir. Ayrıca sadece üç günlük hareketsizlik ile artmış kalp hızı ve ortostatik intoleransla (baş dönmesine ve bayılmaya neden olabilecek şekilde dik olmaya karşı anormal bir yanıt) birlikte kardiyovasküler fonksiyonda yatak istirahati ile zayıflayabilmektedir. Bu değişiklikler, yaşlı yetişkinlerde engellilik ve taburculuk sonrası fonksiyonel bağımsızlık kaybı riskini daha da arttırmaktadır.

Akut kardiyovasküler hastalığı olan yaşlı yetişkinlerde erken mobilizasyon kas gücünü arttırmakta, kas kütlesinin korunmasına yardımcı olmakta, inflamasyonu azaltmakta, yatak istirahati ve hastalıkla ilişkili ortostatik intoleransı azaltmaktadır. Erken mobilizasyon ayrıca psikososyal, zihinsel sağlık ve bilişsel yönleri de iyileştirebilmektedir. Yaşlı yetişkinler için erken mobilizasyon güvenli ve uygulanabilirdir. 

Klinik Çıkarım
Kardiyak ve diğer tüm yoğun bakım ünitelerinde fizyoterapistlerin erken müdahaleleri,
Hastaların ölüm oranlarını düşürmek, yoğun bakımda ve hastanede kalış süresini kısaltmak,
Yoğun bakım ünitesinde oluşabilecek komplikasyonları önlemek,
Uzun vadede fonksiyon ve yaşam kalitesini iyileştirmek için faydalıdır.

Yazar: Fzt. Büşra Ergin

Referans
Goldfarb, M., Semsar-Kazerooni, K., Morais, J. A., & Dima, D. (2020). Early Mobilization in Older Adults with Acute Cardiovascular Disease. Age and Ageing.

Daha fazla oku: Kronik Kalp Yetmezliği Olan Hastalarda Fonksiyonel Elektriksel Stimülasyonu