Randomize Kontrollü Çalışma :

Ankilozan spondilit (AS) aksiyal iskeleti etkileyen, bel ağrısı ve fonksiyonel yetersizliğe yol açan inflamatuar bir hastalıktır. Hastalık, omurga ve eklemlerde, fiziksel aktiviteyi ve omurga hareketliliğini kısıtlayan iltihap ve ağrıya, yorgunluğa, tutulmaya, uyku bozukluklarına ve depresyona neden olmaktadır. Egzersizler omurga hareketliliğini ve fiziki yeterliliği korumak veya geliştirmek ve ayrıca ağrıyı azaltmak için önemlidir

Çalışmalar uzuvların periferik kaslarının (özellikle kuadrisepsin) AS'li hastalarda en önemli egzersiz intoleransı faktörlerinden biri olabileceğini göstermiştir. Ayrıca kas kondisyon kaybının, aerobik kapasitenin azalmasında en önemli faktörlerden biri olduğu sonucuna varılmış ve hastaların aerobik egzersizlere ek olarak kas güçlendirme egzersizleri yapmasının önemini ortaya konmuştur. Bunun için ağırlıklar, dirençli egzersiz bantları kullanılabilir fakat egzersiz topuyla yapılan egzersizler omurgayı stabile eden kasları kuvvetlendirip iyileştirdiği için diğer egzersizlerden daha etkilidir. Fiziksel uygunluğun denge ve propriosepsiyon parametrelerini de etkilediği için egzersiz topu gibi sabit olmayan yüzeylerde yapılan direnç egzersizlerinin hastaların fonksiyonel kapasitelerini güçlendirdiği düşünülmektedir.

18-60 yaş aralığındaki 60 AS’li hastanın katılımıyla yapılan kontrollü deneyde, deney grubu belirlenen egzersizleri egzersiz topu ve ağırlık kullanarak sürekli bir şekilde 16 hafta boyunca yapmıştır.

• Topun büyüklüğü hastanın kilosuna göre seçilir.
• Egzersizler 16 hafta boyunca, haftada 2 kere, 50 dakikalık seanslarla yapılır.
• 8 egzersiz 3 set ve 10 tekrardan oluşur. Setler arası dinlenme süresi 2 dakikadır.
• Deney grubu hastalar ağırlık ve egzersiz topu kullanarak egzersizler sırasında latissimus dorsi, abdominal, paraspinal, gluteal,quadriceps, hamstring kaslarını eş zamanlı olarak kasarlar. Kontrol grubu ise sadece medikal tedavi almaktadır.

Sonuç olarak; 16 haftalık sürecin sonunda egzersiz topu ve halter kullanarak düzenli güçlendirme yapan deney grubundaki hastalar BASFI, HAQ-S, BASMI, BASDAI, 6 dakikalık yürüme testi ve Likert Ölçeği ile değerlendirildiğinde skorlarında gelişme kaydetmiş,  iyi hissettiklerini söylemiş, kas gücü ve yürüme performanslarında gelişme gözlenmiştir. Geliştirilen egzersiz programı AS hastalarında iyileştirici bir etki yapmıştır. 

(A) Biceps - topun üzerinde otururken, önkolu serbest ağırlık direncine karşı esnetir ve uzatır. Başlıca etkili olan kaslar: biceps, radial brachiobasilic.

(B) Triceps - topun üzerinde otururken halteri iki elle tutup  kolları yere dik duracak şekilde kaldırarak önkolun bükülmesi ve uzatılması sağlanır. Başlıca etkili olan kaslar: triceps, deltoid.

(C) Rowing – ayakta durarak bir bacak yukarda ve topun üzerindeyken kontralateral uzuv ve üst  uzuv kürek çekmeye benzer hareket gerçekleştirir. Başlıca etkili olan kaslar: teres major, teres minor, rhomboidler ve serratus anterior.

(D)Squat – ayakta dururken lomber bölgedeki topun desteği ile ellerde ağırlık varken squat hareketi yapılır. Başlıca etkili olan kaslar: quadriceps, hamstrings, gluteus maximus ve medius, rectus abdominis ve latissimus dorsi.

(E) Lateral kalkış - topun üzerinde otururken, üst uzuvların dirence karşı abdüksiyon yapması sağlanır. Başlıca etkili olan kaslar: posterior deltoid.

(F) Haç - topun üstünde sırtüstü, topun üstündeki omurganın torasik ve lomber bölümleri üst uzuvların abdüksiyon hareketini gerçekleştirir. Başlıca etkili olan kaslar: pectoralis major, biceps uzun başı.

(G) Abdominal - top üstüne sırtüstü uzanılır, pectoral bölgeye ve omurganın lomber bölümüne yüklenerek, gövdenin fleksiyonu gerçekleştirir. Başlıca etkili olan kaslar: rectus abdominis, external ve internal oblique, gluteus.

(H) Ters çarmıh - topa yüz üstü yatılır ve diz çökülür, kolların tam olarak uzamasını gerçekleştirir. Başlıca etkili olan kaslar: posterior deltoid, teres major, teres minor, trapezius.

Hazırlayan: Ece Yüksel  

• Referans: de Souza MC, Jennings F, Morimoto H, Natour J, Swiss ball exercises improve muscle strength and walking performance in ankylosing spondylitis: a randomized controlled trial, Revista Brasileira de Reumatologia, 2017; 45-55