Fonksiyonel Hareket Taraması (FMS),  bir bireyin temel hareket modellerini değerlendirmeye izin veren bir tarama sistemidir. FMS, mobilite ve stabilite dengesi gerektiren yedi temel hareket modelinden oluşur.
 

Bir profesyonel tarafından daha fazla değerlendirmeyi gerektiren ve engelliliği, yaralanması veya ağrısı olduğu bilinen hastalar için geliştirilen alternatif bir fonksiyonel hareket değerlendirme sistemine Seçici Fonksiyonel Hareket Değerlendirmesi (SFMA) adı verilir. SFMA, algoritmik bir yaklaşım kullanarak ağrıyı dikkate alırken hareket bozukluğunun nedenlerini sistematik olarak tanımlamak için tasarlanmış bir klinik değerlendirmedir.

Fonksiyonel Hareket Taramasının Amaçları Nelerdir?

▪Kinetik zincir içinde telafi edici hareket modelleri geliştiren kişileri belirlemek

▪Propriyoseptif ve kinestetik farkındalık ilkelerine dayalı olarak temel hareketleri taramak

▪Temel lokomotor, manipülatif ve stabilize edici hareketleri gözlemlemek

▪Temel hareket modellerini normalleştirmek veya iyileştirmek için düzeltici egzersizi sistematik olarak kullanarak program tasarımına yardımcı olmak

▪Yaralanma durumu veya zindelik düzeylerinin değişmesi durumunda ilerlemeyi ve hareket modeli gelişimini izlemek için sistematik bir araç sağlamak

▪İstatistiksel gözlem için derecelendirme ve sıralama hareketine izin verecek işlevsel bir hareket temelinin oluşturmaktır.

FMS Puanlaması Nasıl Yapılır?

Puanlar sıfır ile üçe arasında değişir. Sıfır en kötü, üç en iyi puandır. Neden üç puan alınmadığını açıklayan özel yorumlar not edilmelidir. FMS’de elde edilebilecek en iyi toplam puan yirmi birdir. FMS’de testlerin çoğu hem sağ hem de sol tarafları inceler ve her iki tarafın da puanlanması önemlidir.  Üç FMS testi, pozitif veya negatif olarak derecelendirilen ek temizleme ekranına sahiptir. Bu temizleme hareketleri yalnızca ağrıyı dikkate alır, bu nedenle, tarama hareketi sırasında bir kişinin ağrısı varsa, o zaman testin o kısmı pozitif, ağrı yoksa negatif olarak puanlanır. Bir kişinin testi pozitif çıkarsa, ilgili test için puan sıfır olacaktır.

▪0:Bir kişiye, test sırasında herhangi bir zamanda vücudun herhangi bir yerinde ağrısı varsa, sıfır puanı verilir ve ağrılı bölge not edilir.  

▪1:Kişi hareket paternini tamamlayamazsa veya hareketi gerçekleştirecek pozisyonu alamazsa bir puan verilir. 

▪2:Kişi hareketi tamamlayabiliyorsa, ancak temel hareketi gerçekleştirmek için bir şekilde telafi etmesi gerekiyorsa iki puan verilir. 

▪3:Kişi hareketi doğru ve ağrısız bir şekilde gerçekleştirirse üç puan verilir. 

FMS Testler

Her test, vücudun kinetik bağlantı sisteminin uygun işlevini gerektiren belirli bir harekettir. Hareketi analiz etmek için kullanılan kinetik bağlantı modeli, vücudu birbirine bağlı bölümlerden oluşan bağlantılı bir sistem olarak tasvir eder. Testler, bireyi uygun stabilite ve mobilite kullanılmadığında zayıflıkların ve dengesizliklerin fark edilebilir hale geldiği konumlara yerleştirir. Testler sağ ve sol taraftaki dengesizliklerin yanı sıra mobilite ve stabilite bozukluğunun gözlenmesiyle gerçekleştirilir. 

▪ Derin Çömelme (Deep Squat): Kalçanın, dizin, ayak bileğinin, omuzun ve torasik omurganın bilateral, fonksiyonel, simetrik mobilitesini, ayrıca core bölgesinin stabilitesini ve motor kontrolünü değerlendirmek için kullanılır.

▪Engelli Adım Alma (Hurdle Step): Bilateral fonksiyonel mobiliteyi ve kalçanın, dizin ve ayak bileğinin stabilitesini değerlendirir.

▪Sıralı Hamle (In Line Lunge): Gövdenin ve ekstremitelerin rotasyonel stabilitesini, aynı zamanda kalçanın ve ayak bileğinin mobilitesini ve stabilitesini, dizin stabilitesini ve kuadriseps kasının esnekliğini değerlendirir.

▪Omuz Mobilitesi (Shoulder Mobility): Bilateral ve karşılıklı omuz hareket açıklığını, ayrıca normal skapular mobiliteyi ve torasik omurgayı değerlendirir.

▪Aktif Düz Bacak Kaldırma (The Active Straight Leg Raise): Pelvisin ve core bölgesinin stabilitesini ve karşı bacağın extansiyonunu korurken hamstring ve gastrosoleus kaslarının esnekliğini değerlendirir.

▪ Şınav (The Trunk Stability Push-Up): Simetrik kapalı zincir bir üst ekstremite itme hareketi sırasında ön ve arka düzlemde omurgayı stabilize etme yeteneğini test eder. 

▪Rotasyonel Stabilite (Rotary Stability): Kombine bir üst ve alt ekstremite hareketi sırasında çok düzlemli gövde stabilitesini test eder.

Klinik Çıkarım: FMS, yaralanmadan veya ameliyattan sonra rehabilitasyonun tamamlanmasında bireyin spora dönmeye hazır olup olmadığının belirlenmesine yardımcı olabilir. Ayrıca yaralanmanın önlenmesine ve performans tahmin edilebilirliğine farklı bir yaklaşım sunabilir. Kapsamlı bir değerlendirmenin bir parçası olarak kullanıldığında, FMS atletik ve aktif popülasyon gruplarında fiziksel uygunluk protokolleri için kişiselleştirilmiş, spesifik, fonksiyonel öneriler sunabilir.

Hazırlayan: Fzt. Cansu Akkuş

Referanslar: Cook, G., Burton, L., Hoogenboom, B.,  Voight, M. (2014) Functional Movement Screening: The Use Of Fundamental Movements As An Assessment of Function Part 1 and Part 2. The International Journal of Sports Physical Therapy, Volume 9, Number 4,