Beyindeki kan damarlarının tıkanması veya yırtılması nedeniyle beyin fonksiyonlarının kaybı ile ilişkili inme; motor ve duyusal fonksiyon, postüral kontrol, algı, hareket açıklığı, kas tonusunda bozulmaya yol açabilmektedir. Postüral kontrol fonksiyonun bozulması ise, ağırlık merkezinin korunamaması, postüral yanıtın gecikmeli başlangıcı veya postürel stratejiyi değiştirme yeteneğinin kaybedilmesinden kaynaklanabilmektedir. Gövde kası zayıflığı ve değişmiş pozisyon duyusu dalları olan hemiparezi hastaları zayıf gövde kontrolüne sahiplerdir ve bu da oturma pozisyon kontrolünde zorluklara yol açmaktadır. Bu nedenle, inmeli hastalarda gövde kontrolü, oturma ve ayakta durma dengesi ve mobiliteyi iyileştirmek için gövde rehabilitasyonu uygulanmaktadır.

Gövde rehabilitasyonu, inmeli hastalarda gövde stabilitesini arttırmakta ve postüral kontrol, oturma, ayakta durma postürü ve yürüme yeteneğini geliştirmektedir. Gövde rehabilitasyonu egzersizleri, sırt kasları tarafından gövde ve motor ünitedeki duyusal girdiye bağlı olarak inmeli hastaların gövde kontrolü ve yürüme yeteneği üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Felçli hastalar etkilenen ve etkilenmeyen tarafta gövde kası zayıflaması yaşayabilmektedirler. Bununla birlikte, gövde tek bir yapı olduğundan, gövde kas fonksiyonunu aktive eden bir egzersiz yöntemi, her iki taraftaki dalları destekleyebilir ve bu da hastaların fiziksel işlevlerini iyileştirebilmektedir.

Kinezyo bantlama, cilde uygulandığında motor sinir uyarılabilirliğini artırarak ve kas aktivitesini düzenleyerek proprioseptif alıcıyı uyarmaktadır. Kinezyo bantlama, kısalmış ve kasları zayıflamış hastalara sırasıyla gevşetmek, desteklemek veya vücut hizalamasını düzeltmek için uygulanabilmektedir.

Bilimsel çalışmalar ne diyor?

Son çalışmalarda, inmeli hastaların omuzlarının veya ayak bileklerinin bantlanması, hastaların eklem pozisyonu duyusunda, hemiplejik omuz ağrısında, Berg denge ölçeği (BBS) ve fonksiyonel ambulasyon sınıflandırması skorunda, adım uzunluğunda, yürüme hızında iyileşme sağlamıştır. Bu çalışmanın amacı, inmeli hastalarda statik ve dinamik postüral kontrol iyileşmesi için kinezyo bantlama kullanılarak yapılan gövde rehabilitasyonunun, plasebo elastik olmayan bantlara göre daha etkili olup olmadığını belirlemektir.

Çalışma tek inme geçirmiş ve başlangıç süresi 6 aydan uzun, 2 yıldan az olan 28 hasta ile yapılmıştır. Katılımcılar Kinesio ve plasebo bantlama ile gövde rehabilitasyon egzersizleri yaptıkları deney (n=14) ve kontrol gruplarına (n=14) bölünmüşlerdir.Her iki grup da 8 haftalık bir müdahaleyi tamamlamışlardır. Müdahale başlangıcında ve sonunda da değerlendirmeleri yapılmıştır. Deney ve kontrol gruplarına 8 hafta boyunca haftada 3 kez gövde rehabilitasyonu uygulanmıştır. Bantlama her gün uygulanmış ve ortalama 18 saat yerinde kalmıştır. 

Kinezyo bant uygulanan gruba 5 cm genişliğinde elastik bir bant kullanılmıştır. Şekilli ve paravertebral kaslara 1 adet bant uygulanmıştır. İlk olarak, hastalar dik otururken 4. ve 1. lomber torasik omurların uzunluğu ölçülmüş ve bant ölçülen uzunluğa göre kesilmiştir. ¾ kesildikten sonra bant her iki taraftaki paraspinal kaslara uygulanmıştır. Sırtta mümkün olduğunca düz bantlama yapılmış ve bant 4. lomber omurdan 1. torasik omurlara uygulanmak üzere gerilmiştir. Kontrol grubunda ise, elastik olmayan, zayıf cerrahi bantlarla aynı yöntem kullanılarak plasebo bantlama yapılmıştır. Plasebo bantların esnekliği yoktur ve bu nedenle pozisyon algısı üzerinde etkileri olmazken, kinesio bantlamanın pozisyon algılama üzerinde etkisi bulunmaktadır.

Gövde rehabilitasyonu, hastalara uygun şekilde modifiye edilmiş pelvik köprüleme, oturma, gövdenin fleksiyonu ve ekstansiyonu, gövdenin yanal fleksiyonu, gövdenin üst ve alt kısımlarının rotasyonu, kolun içine ve dışına uzanmadan oluşmuştur. Bu altı egzersizin her biri 10 dakika boyunca gerçekleştirilmiştir.

Gövdenin ileri, geri, yandan etkilenen ve etkilenmeyen taraf salınım alanlarını, toplam stabilite sınırı alanını, salınım alanını ve uzunluğunu belirlemek için veriler basınç merkezi yer değiştirme ölçümü ile analiz edilmiştir.

Bulgular, gövde rehabilitasyonunun statik ve dinamik oturma stabilitesinde önemli bir rol oynadığını doğrulamıştır. Bununla birlikte, gövde rehabilitasyonu Kinesio bantlama ile birleştirildiğinde, test edilen değişkenlerde ileri alan haricinde bir fark bulunamamıştır.

Dinamik ileri ve geri, etkilenen taraf ve etkilenmeyen taraf salınım alanlarında ve toplam stabilite sınırı alanında deney ve kontrol gruplarında önemli artışlar gözlenirken, statik salınım alanı ve uzunluğunda düşüşler gözlenmiştir. Dinamik ileri salınım alanı deney grubunda kontrol grubuna göre anlamlı olarak daha yüksek bulunmuştur, ancak diğer değişkenlerde gruplar arasında anlamlı bir fark görülmemiştir.

Bantlamanın ağrı azaltma, eklem yardımı, kas gevşetme, propriyosepsiyonu artırma gibi çeşitli etkileri olduğu bilinmektedir. Bantlamanın bir diğer etkisi, uygulanan bandın elastikliği yönünde artan vücut hareketidir. Bu çalışmada, sırt kaslarının bantlanması, gövde lateral fleksiyonu ve ekstansiyonu üzerinde hiçbir etkiye sahip değildi, ancak gövde fleksiyonunun hareket açıklığı iyileşmiştir. Kinesio bantlama, bağlantı yönüne bağlı olarak vücut hareketini iyileştirebilmektedir. Ayrıca, çalışmada öne doğru salınım, gövdenin oturur pozisyonda öne doğru eğilebileceği en uzun mesafe olarak hesaplanmıştır ve deney grubunda bu değişiklik anlamlı bulunmuştur. Buna, hastalar öne eğildiklerinde bandın gerilmesi ve bandın esnekliğinin gövdeyi tutmaya katkıda bulunması neden olmuş olabilir.

3-6 haftalık gövde rehabilitasyonu, gövde fleksiyonu ve ekstansiyonunu arttırmıştır ve inmeli hastalarda gövde bozukluğu ölçeği skorunu, dinamik oturma dengesi ve koordinasyonunu iyileştirmiştir. Gövde kasları düşmeyi önlemede ve dengeyi sağlamada rol oynadığından ve oturma postür kontrolü, kütle merkezini destek yüzeyine kaydırarak postüral ayarlamalarla iyileştirilebildiğinden, gövde rehabilitasyonu dinamik ve statik oturma stabilitesi üzerinde olumlu bir etkiye sahip olmuştur. Gövde rehabilitasyonu, inmeli hastaların öne ve arkaya (etkilenen ve etkilenmeyen taraflar) ayakta uzanma mesafesini arttırabilmektedir. 

Klinik Çıkarım: Mevcut bulgulara göre gövde rehabilitasyonu, inme sonrasında dinamik ve statik stabiliteyi iyileştirmede etkili olabilmekte ve beraberinde sırt kaslarına Kinesio bantlama yapılması salınım alanının bantlama yönünde daha da artmasını sağlayabilmektedir. İleri baş duruşu ve kifoz gibi yanlış gövde hizalaması olan inme hastalarında, duruşlarını düzeltmek için sırt kasları bantlaması yapılabilir. Bu, vücut hizalamasını iyileştirebilir ve postüral kontrol yeteneğini artırabilir.

Hazırlayan: Fzt. Büşra Ergin

Cho, Y. H., Cho, K. H., & Park, S. J. (2020). Effects of trunk rehabilitation with kinesio and placebo taping on static and dynamic sitting postural control in individuals with chronic stroke: A randomized controlled trial. Topics in Stroke Rehabilitation, 1-10.