Giriş
 

Ön çapraz bağ (ÖÇB) rüptürü, sporcularda sık görülen bir yaralanmadır ve yoğun spor aktivitelerine geri dönmeyi amaçlayan hastalarda diz fonksiyonunu eski haline getirmek için tipik olarak cerrahi rekonstrüksiyon yapılır. ÖÇB rekonstrüksiyonunun sonuçları, diz laksitesi ve pasif hareket açıklığı gibi durumlarla değerlendirildiğinde, ameliyatın genellikle başarılı olduğunu göstermektedir. Fakat, bu değerlendirme yöntemleri, sportif aktiviteler sırasında yaşanan yükleme modellerini değerlendirmemektedir. Biyomekanik çalışmalar, ÖÇB rekonstrüksiyonunu takiben bireylerin anormal hareket paternlerine veya asimetrilere sahip olabileceğini göstermektedir. 

Sıçrama sonrası yere inmek, diz eklemine yürümeye göre daha fazla yük bindirir ve spor yaparken karşılaşılan hareket türlerini daha iyi simüle eder. Birçok çalışma, ÖÇB rekonstrüksiyonunu takiben hastaların kontralateral tarafa veya kontrol grubuna kıyasla sagittal düzlemde azalmış diz fleksiyonu ve azalmış diz eklem momentleri ile yere inme eğiliminde olduğunu göstermektedir. Bu çalışmanın amacı ise, ekstremiteler arasındaki asimetrinin zamanla ve fiziksel aktiviteye döndükten sonra azalıp azalmadığını belirlemek için ÖÇB rekonstrüksiyonu geçirmiş hasta grubunda zaman içinde sıçrama sonrası iniş biyomekaniğinin araştırılmasıdır.

İLERLEMEDEN ÖNCE ÖN ÇAPRAZ BAĞ YARALANMALARINA YAKINDAN BAKMAK İSTER MİSİNİZ? PROF. DR. GAZİ HURİ İLE A DAN Z YE DİZ BAĞ YARALANMALARI WEBINAR YAYINI ARŞİVDE SİZİ BEKLİYOR: İZLEMEK İÇİN BURAYA TIKLAYIN

Metodoloji 

Primer ÖÇB rekonstrüksiyonu ameliyatı geçirmiş, ortalama yaşı 26(±6) yıl olan 14 katılımcıya (11 erkek, 3 kadın), ameliyattan sonraki ilk 6-12 ay içinde ilk değerlendirme olan 3 boyutlu hareket analizi yapılmıştır. Aynı katılımcılara, cerrahiden ortalama 3,3 yıl sonra tekrar 3 boyutlu hareket analizi yapılmıştır (ikinci değerlendirme). 

Çalışmaya katılabilmek için, katılımcıların haftada bir Kategori I (zıplama, ani dönüş, kesme içeren) veya II (koşma, yön değiştirme, ani dönme içeren) kategorilerinde spor yapıyor olmaları, spora geri dönmüş olmaları dahil edilme kriteri olarak belirlenmiştir. 14 katılımcıdan 6’sında patellar tendon otogrefti, 8’inde ise hamstring otogrefti kullanılmıştır. On katılımcıda izole ÖÇB rüptürü varken dördünde ek bir menisküs yırtığı da bulunmaktadır.

Ameliyat sonrası tüm hastalara aynı rehabilitasyon protokolü uygulanmıştır. Bu protokol, en erken dönemde tam diz ekstansiyonunu ve Quadriceps fonksiyonunun restorasyonunu ve postoperatif ilk günden itibaren tolere edilebilir bir temelde ağırlık vermeyi içermektedir. Diz tam ekstansiyonda izometrik egzersizler dışında Quadriceps kuvvetlendirme egzersizleri ilk 3 ay kapalı kinetik zincir egzersizleri ile sınırlandırılmıştır. Hastaların postoperatif 2. haftadan itibaren sabit bisiklete binmelerine ve 6. haftadan itibaren spor egzersizlerine başlamalarına izin verilmiştir. 10. haftadan itibaren koşmaya ve 3. aydan itibaren spora özel basit aktivitelere başlanmasına da izin verilmiştir. Rehabilitasyon sırasında hiçbir katılımcı komplikasyon yaşamamış veya rekonstrüksiyon prosedürünü takiben başka bir ameliyat geçirmemiştir. 

Sonuç 

Yapılan analizler sonucunda; sıçrama sonrası inişten sonra rekonstrüksiyon geçirmiş dizin kontralateral ekstremiteye göre daha az diz fleksiyonuna ve diz adduksiyonuna sahip olduğu bulunmuştur. Sıçrama sonrası ilk temastaki diz fleksiyonu ve tepe diz varus açıları zamanla değişmemiştir. Katılımcıların takipte rekonstrükte dizle ilgili adduksiyon momentini artırdığı, oysa kontralateral dizle ilgili adduksiyon momentinin zamanla değişmediği görülmüştür.  

ÖÇB rekonstrüksiyonu olan ekstremitedeki azalmış diz fleksiyon momenti için kompanzasyonlar öncelikle kalçada yapılmıştır, rekonstrüksiyon geçiren ekstremitedeki kalçada kontralateral tarafa göre daha büyük bir moment olduğu görülmüştür. Ayak bileği momentinde farklılıklar bulunmamıştır. 

Hastalar takip sürecinde (ortalama 3 yıl) bir komplikasyon veya yaralanma geçirmemesine rağmen bu yapılan çalışmada, rekonstrükte dizde çoğu biyomekanik değişkenin zaman içinde çok az değişiklik gösterdiği bulunmuştur.

Klinik Çıkarım 

Her iki değerlendirmede de daha yüksek kalça momentleri ile azalmış diz momentleri, hastaların benimsediği stabilizasyon stratejisinde kontrolü dizden kalçaya aktarmak olduğunu göstermiştir. Klinik anlamda bu durum göz önünde bulundurulmalıdır. Bu duruma yönelik ilerleyici rehabilitasyon veya antrenman programları ile kontrol altında tutulmalıdır. 

Hazırlayan: Fzt. Begüm SİMEN

Referans: Webster, K. E., Ristanis, S., & Feller, J. A. (2021). A longitudinal investigation of landing biomechanics following anterior cruciate ligament reconstruction. Physical Therapy in Sport, 50, 36-41.

Daha Fazla Oku: Ön Çapraz Bağ Rehabilitasyonu Kanıta Dayalı Klinik Uygulama