Yüksek yoğunluklu aralıklı antrenman (HIIT- High intensity interval training), bir tür interval antrenman egzersizidir. Kalp atış hızını, kişinin maksimum kalp atış hızının en az %85 ine önemli ölçüde artırmak için birkaç dakikalık yüksek yoğunluklu hareketler arasında değişen birkaç tur ve ardından kısa süreli düşük yoğunluklu hareketler içermektedir. Yaklaşık 30 dakikada hem aerobik hem de direnç antrenmanını birleştiren eksiksiz bir antrenman olarak kabul edilmektedir. Daha uzun bir antrenmana benzer faydalar elde etmek için yoğunluk şiddetlidir.

Parkinson Hastalığında HIIT

Son 10 yılda, egzersizin Parkinson hastalığı olan kişilerde fonksiyonel performansı iyileştirmede etkili olabileceğine dair kanıtlar ciddi oranda artmıştır. Bununla birlikte, en uygun egzersiz şekli, yoğunluğu veya süresi konusunda çok az fikir birliği vardır. Geleneksel olarak, Parkinson hastalığı olan kişiler için egzersiz programları, aerobik eğitim ve/veya direnç eğitimini içermektedir. Son zamanlarda, daha yoğun egzersizin faydaları araştırılmaktadır. Bu, aralarına dinlenme dönemlerinin serpiştirildiği kısa, aralıklı şiddetli egzersiz patlamaları ile karakterize edilen yüksek yoğunluklu aralıklı antrenmanın kullanımını içermektedir. Bununla birlikte, Parkinson hastalığı olan kişilerde, herhangi bir egzersiz türü yürüyüş, denge, diskinezi, koordinasyon sorunları ve otonomik disfonksiyon ile komplike hale gelebilmektedir. Bu, egzersiz modları ve ekipman seçimini sınırlayabilmektedir. Bu nedenle, Parkinson hastalarının yüksek yoğunluklu aralıklı antrenman yapıp yapamayacaklarını anlamak ilgi çekmektedir.

Bilimsel Araştırmalar Ne Diyor?

Harvey ve arkadaşları yaptıkları bir çalışmada, parkinson tanılı 20 kişinin, 12 haftalık yüksek yoğunluklu interval antrenman müdahalesi boyunca, yüksek yoğunlukta ne ölçüde egzersiz yapabildiklerini incelemişlerdir. Çalışmada, Hoehn ve Yahr evrelemesinde 2 katılımcı evre I, 11 katılımcı evre II ve 7 katılımcı evre III olarak belirlenmiştir.

Katılımcılardan temel demografik veriler, hastalık özellikleri, vücut kitle indeksleri, kalp atış hızları, kan basınçları, Barthel İndeksi, 6 dakikalık yürüme testi, Montreal Bilişsel Değerlendirme Testi, Parkinson Hastalığı Anketi ve kardiyopulmoner egzersiz testi verileri toplanmıştır.

Egzersiz programı 12 hafta, haftada 3 kez, 45-60 dakikalık sürelerde yapılmıştır. Tüm katılımcılar parkinson ilaçları kullandığından, her bir seans ilaç saatlerine ve düzenine uymak adına öğleden sonra erken saatlerde gerçekleştirilmiştir.

Egzersizler, çift eşmerkezli, değişken dirençli Speedflex makinelerinde yapılmıştır. Speedflex makinesi, katılımcının tuttuğu uzun bir kola sahiptir. Kolun hareketi, katılımcının uyguladığı kuvvet miktarına tepki verir ve kuvvet uygulanmadığında hareketini durdurur. Direnç her iki yönde ayarlandığından, makine katılımcının tüm egzersiz boyunca kuvvet uygulamasını gerektirmektedir.

Yüksek yoğunluklu aralıklı antrenman seansları, klinik popülasyonlarda kullanılan ve geniş çapta atıfta bulunulan bir yüksek yoğunluklu aralıklı antrenman protokolüne dayandırılmıştır. Her seans, yoğun bir şekilde ilerleyen ve tüm vücut hareketlerini içeren 10 dakikalık bir ısınma ile başlamıştır. Katılımcılar daha sonra, her biri 3.5 dakikalık dinlenme ile serpiştirilmiş dört adet 4 dakikalık yüksek yoğunluklu egzersiz tekrarını tamamlamışlardır. Tekrarlar, her biri 45 saniye boyunca gerçekleştirilen, daha önce açıklanan dört egzersizin bir kombinasyonundan oluşturulmuştur. Her 45 saniyelik egzersizden sonra, katılımcılar bir sonraki egzersize başlamadan önce 15 saniye dinlenmişlerdir. Her seansta beş dakikalık soğuma tamamlanmıştır. 12 haftalık müdahale boyunca, seans başına tekrar sayısı her dört haftada bir arttırılmıştır. Yüksek yoğunluklu aralıklı egzersiz seansları boyunca, kalp atış hızı 5 saniyelik aralıklarla izlenmiş ve katılımcılar bir araştırma hemşiresi tarafından rahatsızlık veya sıkıntı belirtileri açısından sürekli olarak kontrol edilmiştir.

Çalışmanın sonucunda ise yüksek yoğunluklu aralıklı antrenmanın Parkinson hastalığı olan kişilerde bir egzersiz yöntemi olarak uygulanabilir olduğu gösterilmiştir. Tüm katılımcılar, müdahale süresi boyunca sürekli olarak yüksek kalp hızında egzersiz yapabilmiş ve müdahale süresi boyunca da devam etmişlerdir. Hiçbir ciddi yan etki kaydedilmemiştir. Tüm kohort genelinde, VO2pik te müdahale öncesinden sonrasına kadar önemli bir gelişme olmuş ancak kalp debisinde, bilişsel işlevde veya yaşam kalitesinde önemli bir değişim görülmemiştir.

Klinik Çıkarım

Yüksek yoğunluklu aralıklı antrenman, erken ila orta evre Parkinson hastalığı olan kişilerde uygulanabilir ve kabul edilebilir görünmektedir. Hastalar, 12 haftalık müdahale boyunca sürekli olarak maksimal kalp hızlarının %85 inden fazlasında egzersiz yapabilmişlerdir ve müdahale dönemi boyunca kardiyorespiratuar uygunlukta önemli gelişmeler görülmüştür.

Hazırlayan: Büşra Ergin Öçal

Harvey, M., Weston, K. L., Gray, W. K., O’Callaghan, A., Oates, L. L., Davidson, R., & Walker, R. W. (2019). High-intensity interval training in people with Parkinson’s disease: a randomized, controlled feasibility trial. Clinical Rehabilitation, 33(3), 428-438.

Daha Fazla Oku: Parkinson Hastalığı İçin Egzersiz Eğitiminin Yararları ve Mekanizmaları