Patellofemoral ağrı (PFA), her yıl genel popülasyonun yaklaşık %25’ini etkileyen yaygın bir kas-iskelet sistemi bozukluğudur ve kadınlarda PFA gelişmesi erkeklerden iki kat daha fazladır. PFA çömelme, koşma, merdiven çıkma ve inme gibi aktivitelerle şiddetlenen yaygın ön diz ağrısı ile karakterizedir. PFA'lı kişilerde tipik olarak azalmış fiziksel aktivite seviyesi, azalmış fonksiyonel kapasite ve yaşam kalitesinde düşüş bildirilmektedir.
Bilimsel çalışmalar ne diyor?
Yapılan çalışmalarda PFA’lı kişilerin %57'sinin 5-8 yıla kadar kalıcı ağrı yaşayabileceği bildirilmiştir. Uzun süreli semptomlar göz önüne alındığında, PFA'lı kişilerde, fonksiyonel aktiviteler sırasında semptomları azaltmak için kompansatuar stratejiler ortaya çıkabilmektedir. PFA’lı kişilerin, yürüme ve merdiven ambulasyonu sırasında diz fleksiyon açılarının azaldığı ve diz ekstansör momentlerinin azaldığı bildirilmiş, bu kişilerin patellofemoral eklem reaksiyon kuvvetlerini azaltma girişimi olduğu varsayılmıştır.
Başka bir çalışmada PFA alevlenmesinin gövde kinematiğine ve alt ekstremite mekaniğine nasıl bir etkisi olduğunun bulunması amaçlanmıştır.PFA'lı 45 kadın katılmıştır. Merdiven çıkma-inme, çömelme, uzun süre oturma, koşma ve atlama hareketlerinin en az ikisinde PFA, 0−100 mm görsel analog ağrı ölçeğinde (VAS) en az 30 mm olan diz ağrısı seviyesi, en az 4 ay süren sinsi semptomların başlangıcı dahil edilme kriterleri olarak belirlenmiştir.
Veriler, üç boyutlu kinematik, 9 kameralı hareket analiz sistemi kullanılarak elde edilmiştir. Yer reaksiyon kuvvetleri, bir merdivenin 4. basamağına gömülü tek bir kuvvet plakası kullanılarak toplanmış ve merdiven, her biri 28 cm derinliğinde ve 18 cm yüksekliğinde, önde ve üstte 2 m'lik bir yürüyüş yolu ile 7 basamaktan oluşturulmuştur. Veri toplamadan önce, ağrı 0-100 mm VAS kullanılarak değerlendirilmiştir.
Merdiven çıkma ve iniş görevleri sırasında kinematik ve kinetik veriler elde edilmiştir. Katılımcılardan kendi seçtikleri bir hızda 5 başarılı merdiven tırmanma ve iniş denemesi (toplamda 10 deneme) yapmaları istenmiş ve ilk merdiven çıkma-inme denemelerinin ardından, katılımcılara semptomları artırmak için nöromüsküler yorgunluğa neden olmayan bir ağrı alevlenme protokolü uygulanmıştır.
Ağrı alevlenme protokolü, deneğin vücut kütlesinin %35'i kadar yüklü bir sırt çantasıyla merdivenlerden 15 kez yukarı ve aşağı yürümekten oluşmaktadır. Ağrı alevlenme protokolü (96 adım / dakika) sırasında kadansı standardize etmek için bir metronom kullanılmıştır. 5 dakikalık dinlenme süresinin ardından, katılımcılardan mevcut diz ağrısı seviyelerini tekrar değerlendirmeleri istenmiş ve ek 5 merdiven inme-çıkma denemesi elde edilmiştir. İlgi değişkenleri tepe gövde, kalça ve diz fleksiyonu ve ayak bileği dorsifleksiyon açıları, merdiven çıkma ve inişin duruş aşamasında tepe kalça ve diz ekstansörleri, ayak bileği plantar fleksör momentleri olarak belirlenmiş ve ilgilenilen her değişken için bir öncesi-sonrası ağrı alevlenme farkı skoru hesaplanmıştır.
Ağrı alevlenme protokolünü takiben, PFA'lı kadınlarda diz ekstansör momentinde ve ayak bileği dorsifleksiyonunda azalma, ayak bileği plantar fleksör momentinde ise artış görülmüştür. Gövde, kalça ve diz fleksiyonu ile kalça ekstansör momentinde değişiklik gözlenmemiştir. Bulgular, diz ekstansör momentindeki azalmanın semptomların alevlenmesine yanıt olarak PFA’lı kişiler tarafından kullanılan kompansatuar bir strateji olabileceğini, ayak bileği plantar fleksör momentindeki artışın ise merdiven çıkma-inme sırasında semptomların alevlenmesinin ardından ikincil bir kompansatuar strateji olabileceğini düşündürmektedir.
Ağrı alevlenme protokolünü takiben, tepe diz ekstansör momentinde önemli bir azalma gözlenmiştir. Alt diz ekstansör momenti, PFA'lı kişilerin patellofemoral eklem boyunca etki eden kuvvetleri azalttığı kompansatuar bir strateji olarak önerilen kuadrisepsten kaçınmayı düşündürmektedir. Semptomların alevlenmesinden kaynaklanan yüksek PFA seviyelerinin, diz ekstansörlerinin kullanımının azalmasına neden olduğu bulgusu, kuadrisepslerden uzun süreli kaçınmanın, PFA’lı kişilerde yaygın olarak bildirilen kuadriseps bozukluklarının zayıflığına ve atrofisine yol açabileceğini göstermektedir. Bulgular, kuadriseps güçlendirmenin PFA için önleyici ve rehabilite edici programlara gerekli ve etkili bir bileşen olarak dahil edilmesini desteklemektedir.
Tepe diz ekstansör momentinde azalma olması, tibiofemoral yükleme üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olabilmektedir. Kuadriseps kuvveti, fonksiyonel aktiviteler sırasında darbe yükünün kontrol edilmesinde önemli bir rol oynar ve kuvvet azalmasının daha yüksek yükleme hızları ile ilişkili olması beklenmektedir. Dikey kuvvet yükleme hızı, merdiven çıkma-inme sırasında PFA'lı kişilerde yükselmekte ve PFA şiddetlendiğinde artmaktadır. Doku seviyesinde daha yüksek yükleme oranları, osteoartritte görülenlere benzer şekilde kıkırdakta fissür oluşumuna veya yüzey fissürlerinin yayılmasına yol açabilmektedir. Son çalışmalar, PFA’nın yaşamın ilerleyen dönemlerinde patellofemoral osteoartritin öncüsü olabileceğini, tibiofemoral eklemin de değişmiş eksenel kompresyon ve yükleme yoluyla risk altında olabileceğini öne sürmektedirler.
Klinik Çıkarım: PFA'daki artışa yanıt olarak bireyler tarafından kullanılan Quadriceps kaçınma ve dikey kuvvet yükleme hızında artış gibi yürüyüş değişiklikleri, diz ve ayak bileği eklem mekaniği üzerinde olumsuz etkilere sahip olabilmektedir. Bulgular, Kuadriseps güçlendirmenin PFA için önleyici ve rehabilite edici programlara dahil edilmesini desteklemektedir. Ayrıca, PFA’lı kişilerin bir semptom alevlenmesine yanıt olarak merdiven çıkma-inme sırasında gövde, kalça ve diz fleksiyonunu, kalça ekstansör momentini değiştirmedikleri görülmüştür.
Hazırlayan: Fzt. Büşra Ergin
Yorumlar (0)
Bu yazıya henüz yorum yapılmamış.