Yaralanmadan sonra antrenmana ve oyuna erken entegrasyon yeniden yaralanma riskini artırır. Ancak, önemli oyuncuların hazır bulunması ekibe fayda sağlar. Uygulayıcılar, spora dönüş (RTS) sürecinin bu iki bileşenini dengelemek, bu riski tahmin etmek için kanıtları ve klinik deneyimi birleştirmek, ardından spora dönüşü buna göre planlamak ve uyarlamak zorundadır. Eğitim yükünün ölçülmesi ve izlenmesi, yeniden yaralanma riskini yönetirken bu sürece rehberlik etmenin anahtarıdır. Bununla birlikte, uygulayıcılar olarak, hem yük ilerlemesinin nicel yönlerine hem de rekabetteki hareketin nitel özelliklerine odaklanmalıyız. Bu, sporun öngörülemeyen doğasını yansıtan oldukça değişken, kendiliğinden ve beklenmedik hareketleri ( kaos koşulları) içerir. 

Kontrol-Kaos Sürekliliği

Tahmini doku iyileşme süreleriyle birlikte oyuncunun geçmişe yönelik koşu yüklenmesi kullanılarak, beş fazlı bir çerçeve önerildi. Örnek olarak hamstring yaralanması geçirmiş merkezi bir savunma oyuncusu kullanıldı. Bununla birlikte, bu modelde ilerleme ölçütlere dayandığı için, daha kısa veya daha uzun fazlar kullanan hem kısa hem de uzun vadeli yaralanmalar için geçerlidir. 

Yüksek Kontrol

Amaçlar: Koşu hızları / yükleri üzerinde yüksek kontrol, düşük kas-iskelet sistemi çarpma kuvvetleri, oyuncunun güvenini arttırmak.

İlk olarak, yaralanmalara özgü önemli hususları (örn. Hamstring yaralanması için hız ilerlemesi) ve yeniden sakatlanma için potansiyel risk faktörlerinin yanı sıra birey (örn. Pozisyon veya oyun stili) ile ilgili faktörleri belirleyin. Koşuya erken dönüş sırasındaki hedef, düşük hızlarda koşma hacminde kademeli bir artıştır. Düşük hızlarda düz koşular, yüksek akselerasyon ve deselerasyon kuvvetlerini en aza indirir. Spora özgü görevler (bir topu dahil etmek) beklenmedik hareketleri azaltmak için en aza indirilir.

Orta Düzey Kontrol

Amaçlar: Top ile yön değişikliğini çalışın, kontrolü azaltın (biraz kontrollü kaos) ve yüksek hızlı koşu yükünü ilerletin.

Kontrolün kademeli olarak azaltılması için yön değişiklikleri kademeli olarak entegre edilmektedir. Amaç, hem görev kısıtlamasının derecesini azaltmak hem de oyuncunun yaralanma öncesi antrenman taleplerine göre patlayıcı mesafeyi aşamalı olarak arttırmaktır. Hareket değişkenliğini artırmak için yüksek hızlı düz koşu (% 60-% 70 MS) ve toplu veya topsuz yön değiştirme aktiviteleri arttırılır, bu aktivitelerin göreceli oranı hem oyuncuya hem de sakatlığa bağlıdır.

Kontrolden Kaosa Geçiş

Amaçlar: Kontrolden kaosa geçişi yansıtan oyuna özgü talepleri aşırı yüklemek için futbola özgü haftalık yapıyı tanıtın (beklenmedik eylemlerle sınırlı sayıda hareketin dahil edilmesi)

Bu çerçeve, kondisyon geliştirme, kontrolden artan kaos seviyelerine doğru ilerleyerek teknik yönleri içeren futbola özgü bir odağa sahiptir.  Yoğun ve kapsamlı futbol eğitimiyle birlikte antremanın özgüllüğünü artırmak için oyun bileşenleri yapılandırıldı. Yoğun futbol eğitimi, kas-iskelet sistemini ve belirli enerji sistemlerini kısıtlı alanlarda hızlanma, yavaşlama ve yön değişikliği bileşenleriyle aşırı yükler. Çalışmalar, daha reaktif geçiş ve hareketin yanı sıra patlayıcı hareketleri çoğaltmak için aşamalı, pozisyona özgü hızlanma / yavaşlamayı içerir. Kapsamlı futbol eğitimi, daha yüksek hız ve mesafe üretmek için daha geniş alanlar kullanarak tipik maç taleplerini yansıtır. Çalışma seçimi, gerekli enerji sistemlerini hedeflemek için aerobik güç aralığı koşularını kullanarak kademeli olarak daha yüksek hızlarda (>% 65 -% 80 MS) çalışmayı içerir.

Orta Düzey Kaos

Amaçlar: Özel oyun çalışmalarına pas ve hareket ilavesinin eklenmesiyle yüksek hızlı koşuyu orta düzey kaos altında (öngörülemeyen hareketler, minimum sınırlamalar) arttırın.

Bu aşamada, yüksek hızlı koşu yükleri hem kontrol hem de kaotik koşullar altında daha da artar. Kapsamlı oturumlar, yüksek hızlı koşuyu (>% 75 MS) ince yön değişiklikleri ve oyuncunun göreceli eşleşme taleplerine göre sprint mesafesindeki aşamalı artışları hedefleyerek yükteki ani ve büyük artışları en aza indirir. Buna ek olarak, teknik beceri gelişimi için oyun çalışma desenlerinin yanı sıra artan özgüllükteki geçiş ve hareket kalıplarını da ekliyoruz

Yüksek Kaos

Amaçlar: Oyuncuyu haftalık eğitim taleplerine geri döndürün ve en kötü senaryoları (yüksek hız / yüksek kaos) test etmek için tasarlanmış çalışmaları ekleyin.

Teknik hususlar: Pas/orta ve şut eylemleri;  zıplama ve mücadele sırasında kısa/orta/uzun mesafeler kullanılarak statik/ dinamik koşullarda yoğunluğu düzenlendi. Teknik eylemlerin hacmi aşamalı olarak artırılmalı, oyuncu ve yaralanmaya özgü olmalıdır.

Son aşama, pozisyona özgü eğitimi vurgular ve oyun yoğunluğunu haftalık yaralanma öncesi antrenman hacimlerine göre ayarlar. Pozisyona özgü hız /endurans çalışmaları sporcuları oyuna hazırlar. Söz konusu yaralanmaya özgü teknik hususlar (örn. Kasık yaralanması için topa vurma faaliyeti), kuvvet ve güç kontrolü yanında, oyuna geri dönmeyle ilgili nihai kriterlerin bir parçasıdır.

Sonuç 

Kontrol-kaos sürekliliği, aşamalı olarak riskli koşullar altında çalışan yükleri reçete ederek yüksek kontrolden yüksek kaosa geçer. Süreklilik, yılların tecrübesi ile harmanlanmış bilimsel kanıtların ürünüdür. Bu çerçeve uygulayıcıya spora dönüşe nicel ve nitel ilerleme kriterlerini entegre eden bireyselleştirilmiş bir yaklaşım sağlar.

Hazırlayan: Abdulsamet Celayır

Referans: Taberner, M., Allen, T., & Cohen, D. D. (2019). Progressing rehabilitation after injury: consider the ‘control-chaos continuum’.