Aşil tendonu, insan vücudundaki en büyük ve en güçlü tendondur ancak tendinopati gibi yaralanmalara eğilimlidir. Aşil tendonunda ağrı, şişme ve bozulmuş yük taşıma kapasitesinin varlığı aşil tendinopatisini gösterir. Bir tendonda, tendon yükleme aktiviteleriyle ilişkili lokal ağrıya tendinopati denir. Aşil tendinopatisi hem aktif sporcularda hem de sedanter bireylerde sık görülen bir problemdir. Aşil tendinopatisinin kesin patofizyolojisi hala bilinmemektedir ancak multifaktöriyel kökenli olduğu düşünülmektedir. Sporcularda, eksternal yükün çok yüksek olmasından, sedanter bireylerde ise göreceli aşırı yüklenme ve düşük yük kapasiteden kaynaklanabilir. Aşil tendinopatisinin tedavisi ise başlangıçta cerrahi değildir. Ameliyatsız tedavi başarısız olursa, cerrahi müdahaleler düşünülebilir.

Aşil tendinopatisi semptom süresine ve lokalizasyonuna göre sınıflandırılır. Tendinopati semptom süresi altı haftadan kısa ise reaktif tendinopati, üç ay veya daha uzun süreli ise kronik tendinopati olarak tanımlanmaktadır. Aşil tendonunun kalkaneusa yapışmasının ilk iki santimetresinde lokalize semptomlar insersiyonel tendinopati, iki santimetrenin üstündeki semptomlar midporsiyonel tendinopati olarak adlandırılır.

Aşil Tendinopatisinin Risk Faktörleri

Aşil tendinopatisinin başlangıcı genellikle yaşlanma ve aşırı kullanım ile ilişkilidir. Ayrıca biyomekanik faktörler, genetik faktörler, spesifik sağlık sorunları, ilaç kullanımı ve görüntüleme anormalliklerinin aşil tendinopatisinin başlangıcı ile ilişkili olduğu düşünülmektedir.

Aşil Tendinopatisini Önleme Stratejileri

• Alt ekstremite tendinopatisi öyküsü olan veya antrenman yüklerini artırmayı planlayan bireyler artan aşil tendinopatisi riski hakkında bilgilendirilmelidir.
• Antrenmanın türü, sıklığı, hacmi ve şiddeti dikkate alınarak kademeli bir antrenman programı oluşturulmalıdır.
• Egzersiz dozunu kişiye göre ayarlayarak gereken sezon öncesi hedefe yönelik gastrosoleus kası kuvvetlendirme egzersizleri yapılmalıdır.
• Kışın antrenman sırasında yeterince sıcak tutan giysiler giymek

Aşil Tendinopatisi Tanısı

Aşil tendinopatisi sıklıkla klinik bulgulara dayanarak teşhis edilir. Aşil tendinopatisini düşündüren arka ayak bileği ağrısı ile karşı karşıya kalındığında, birkaç ayırıcı tanı düşünülmelidir. Teşhis sürecine yardımcı olmak için klinik bulgularla uyuşmayan durumlarda görüntüleme yöntemleri sürece dahil edilebilir. Çoğu durumda, aşil tendinopatisinin aşırı yüklenmeden kaynaklandığı ileri sürülmektedir ancak aynı zamanda diğer sistemik bozukluklarla da ilişkili olabileceği düşünülmelidir. Böyle bir durum varsa bulgulara göre hastanızı bir hekime yönlendirebilirsiniz.

En sık rastlanan klinik bulgular şunlardır:

Semptomlar aşil tendonu insersiyosunda veya insersiyonunun 2-7 cm proksimalinde lokalize

Spor veya yüklemede ağrılı aşil tendonu

Aşil tendonunun insersiyosunda vaya orta kısmında lokal kalınlaşma (semptom süresinin kısa olduğu durumlarda bu olmayabilir)

Aşil tendonunun lokal palpasyonunda ağrı

Aşil Tendinopatisinde Görüntüleme Yöntemleri

Aşil tendinopatisinin tanısı klinik kriterlere göre konulabilir. Tanı belirsizse, beklenmedik bir semptom seyri durumunda veya ameliyat öncesinde ek görüntüleme kullanılabilir. En sık MRI, X-Ray veya ultrasonografi kullanılır.

Aşil Tendinopatisinin Tedavisi

Aşil tendinopatisinin seyrini değerlendirmek için VISA-A anketini kullanılabilir.

Tedavi yanıtını izlemek ve/veya aşil tendinopati semptomlarının seyrini tahmin etmek için görüntüleme yöntemlerine başvurulmasına gerek yoktur.

Kronik aşil tendinopatisi olan hastaları, bekle-ve-gör politikasının bir sonucu olarak kısa vadede hiç veya yalnızca sınırlı iyileşme beklendiği konusunda bilgilendirmek gerekir.

Hasta Eğitimi

• Aktif tedaviyi önerillmeli ve tedavi seçeneklerini hastayla birlikte tartışılmalıdır.
• Hastaya durumu ve prognoz hakkında açıklama yapılmalıdır.
• Ağrı eğitimi yapılmalı ve psikolojik faktörleri ele alınmalıdır.

Aktivite Progresyonu

Ağrıya neden olan aktiviteler geçici olarak kesilmeli veya ağrıya neden olmayan aktivitelerle değiştirilmelidir.

Aktivite yükü kademeli olarak artırılmalıdır.

Aktivitelerle ilgili şikayetlerin seviyesini izlemek için bir ağrı skalası kullanılmalı ve bu aktiviteler ağrı skalasına göre ayarlanmalıdır.

En az 12 hafta boyunca progresif gastrosoleus kası kuvvetlendirme egzersizleri yapılmalıdır.

Ek Tedavi Seçenekleri

3 aylık hasta eğitimi, egzersiz tedavisi ve yükleme tavsiyesinin ardından, hala bir gelişme yoksa ek tedavi seçeneklerini tartışılabilir. Ekstrakorporeal şok dalgası tedavisi, diğer pasif yöntemler, enjeksiyon tedavileri ve akupunktur ek tedavi seçenekleridir.

Non-steroid antienflamatuar ilaçlar ve kortikosteroid enjeksiyonları konusunda dikkatli olunmalıdır.

Cerrahi sadece en az altı aylık aktif tedaviden sonra iyileşmeyen hastalarda düşünülmelidir.

Aşil Tendinopatisinin Uzun Vadeli Prognozu

Hastaların çoğu iyileşir, ancak tedaviye rağmen semptomların uzun vadede devam etme olasılığı vardır.

Aşil tendinopatisi olan sporcuların çoğu spora geri döner ancak spora aynı performans düzeyinde dönüp dönmediği ve sporun tamamen asemptomatik olarak yapılıp yapılamayacağı bilinmiyor.

Aşil tendinopatisinin tekrarlamasının önlenmesi

Provakatif yüklemeye başlamadan önce aktif tedaviye yeterli zaman ayrılması gerekir.

Tam semptomsuz yüklemeye dönüş ancak en az birkaç aylık aktif tedaviden sonra mümkündür.

Günler içinde spora dönüş, daha büyük bir tekrarlama olasılığı ile ilişkilidir.

Aşil tendinopatisinin iyileşmesinden sonra veya daha uzun bir süre göreceli hareketsizlikten sonra yükleme kademeli olmalıdır.

Aşil tendinopatisinden semptomatik iyileşmeden sonra kalf kaslarının egzersiz tedavisine devam edilmelidir.

Klinik Çıkarımlar
Aşil tendinopatisi, spor katılımını ve yaşam kalitesini etkileyen yaygın ve uzun süreli bir durumdur.
Lokalize semptomlar, aktivite ile ilgili semptomlar, lokalize kalınlaşma ve palpasyonda ağrı varlığI şeklindeki klinik tanı kriterinin tümü mevcut olduğunda aşil tendinopati tanısını konulur.
En az 12 hafta boyunca temel tedaviye hasta eğitimi, yük yönetimi ve kalf kası egzersiz tedavisini dahil edilmelidir.
Yeterli şekilde uygulanan temel tedaviye yanıt alınamadığı durumlarda ek tedavileri düşünülmelidir. Non steroid antienflamatuar ilaçlar ve/veya lokal kortikosteroid enjeksiyonları kullanırken dikkatli olunmalıdır. Altı aydan uzun süren temel tedavi ve ek tedaviler semptomları iyileştirmezse ameliyatı düşünülmelidir.

Hazırlayan: Fzt. Cansu Akkuş

Referanslar
de Vos, R. J., van der Vlist, A. C., Zwerver, J., Meuffels, D. E., Smithuis, F., van Ingen, R., ... & Weir, A. (2021). Dutch multidisciplinary guideline on Achilles tendinopathy. British journal of sports medicine.
Van Der Vlist, A. C., Breda, S. J., Oei, E. H., Verhaar, J. A., & de Vos, R. J. (2019). Clinical risk factors for Achilles tendinopathy: a systematic review. British journal of sports medicine, 53(21), 1352-1361

Daha fazla oku: Tendon Nöroplastik Eğitimi Nedir?