Giriş

Baş ağrısı önemli ölçüde sakatlığa neden olmakta, dünya nüfusunun %52 si çeşitli tiplerde baş ağrısından muzdarip olmaktadır. Boyun ağrısı ve boyun-omuz bölgesindeki kasların ağrımasına bağlı baş ağrıları yaygın olarak gerilim tipi veya servikojenik baş ağrısı olarak tanımlanmaktadır. Gerilim tipi baş ağrısı atakları ve/veya migren atakları şeklinde ortaya çıkan kronik baş ağrısı, ayda en az 15 gün, 3 aydan uzun süren ve kronik migren ise ayda en az 8 gün olarak tanımlanmaktadır. Tüm baş ağrısı türleri kadınlarda erkeklerden daha yaygındır ve kronik baş ağrısı ve migren en sık görülen türlerdir.
Kronik servikojenik baş ağrısı, gerilim tipi baş ağrısı ve migreni yönetmek için farmakolojik olmayan seçenekler olarak kuvvet ve aerobik eğitimi, germe, gevşeme, manuel tedavi ve bilişsel terapi uygulanmaktadır. Servikojenik baş ağrısı için tedavi seçenekleri olarak spesifik terapötik egzersizler önerilmiştir.

Kronik baş ağrısı olan çalışma çağındaki kadınlarda yapılan bu randomize çalışmanın amacı, plasebo dozunda transkutanöz elektriksel sinir stimülasyonu alan kontrol grubuna kıyasla, boyun-omuz bölgesine yönelik spesifik bir progresif terapötik egzersiz programının baş ağrısının şiddetini, sıklığını ve süresini azaltmada etkili olup olmadığını araştırmaktır. Ayrıca egzersiz programının boyun sakatlığını azaltıp azaltmayacağını ve boyun fonksiyonunu iyileştirip iyileştirmeyeceğini de araştırılmıştır.

Metodoloji

Çalışmaya 18-60 yaş arası kadınlar dahil edilmiştir. Uygunluk üç tarama süreci aşamasında değerlendirilmiştir. Dahil edilme kriterleri: çalışan kadınlar, 4 ardışık hafta boyunca en az 8 gün baş ağrısı (Görsel Analog Ölçeğinde 40 mm veya daha fazla yoğunluk skoru ile) ve Baş Ağrısı Etki TestiTM 14 te 56 puan veya daha fazla puan (ölçek 36 ila 78 puan). Dışlama kriterleri şunlardı: Beck Depresyon Envanterine göre depresif semptomlar (63 puanın >19 u),15 alkol kötüye kullanımı (Alkol Kullanım Bozuklukları Tanımlama Testi16 >6 puan), boyun incinmesi veya başka bir boyun yaralanması, daha önce sağlık bakımında servikal vertebra veya intervertebral disklerde disk prolapsusu dahil ciddi dejeneratif değişiklikler, haftada üç veya daha fazla kez alışılmış fiziksel aktivite ve başlangıçtan önceki bir ay içinde: baş ağrısı ilacını değiştirmek, baş ağrısı nedeniyle manuel terapi veya diğer fizik tedavi tedavileri almak veya bifokal gözlüklerini değiştirmek.

Çalışmaya gönüllü olan 272 kadından 116 sı uygun bulunmuştur; 57 kadın egzersiz grubuna ve 59 kadın kontrol grubuna atanmıştır.

Katılımcılara 6 ay boyunca boyun-omuz bölgesi eğitim grubuna ya da transkutanöz elektriksel sinir stimülasyonu tedavisi uygulanan gruba randomize edilecekleri bir fizik tedavi çalışmasına katılacakları bildirilmiştir.

Katılımcıların ortalama yaşı 44,2 (SD 9,3), 55 inde (%47) gerilim tipi baş ağrısı, serviokraniyal sendrom veya baş ağrılı servikal spondiloz ve 61 inde (%53) migren veya servikal ağrılı migren tanısı konmuştur.
Egzersiz grubundaki 6 aylık aşamalı terapötik egzersiz programı altı modülden oluşmaktaydı; ilk üç modül boyun-omuz bölgesine yönelik düşük yük egzersizlerini, kalan üç modül ise boyun ve üst gövdeye yönelik spesifik güçlendirme egzersizlerini içermekteydi. Üçüncü modülden itibaren üç germe egzersizi dahil edilmiştir. Modüller, Jull ve arkadaşları ile Ylinen ve arkadaşlarına dayanan eğitim protokollerine göre aşamalı bir programa (Ek 1) göre özelleştirilmiştir. Her modülün başında iki deneyimli fizyoterapist katılımcılara talimat vermiş, ilk iki modül bireysel olarak, kalan dört modül ise küçük gruplar halinde denetlenmiştir. Katılımcılar, eğitici bir kitapçık ve videolarla desteklenen eğitime evde devam etmiştir. Katılımcılara egzersizleri ilk dört modülde yaklaşık ilk 3 ay boyunca haftada altı kez, son iki modülde ise yaklaşık son 3 ay boyunca haftada dört kez yapmaları tavsiye edilmiştir.

Kontrol grubu, plasebo dozunda 20 dakikalık transkütanöz elektriksel sinir stimülasyonu (10 mA den az, faz genişliği 150 ms ve 100 Hz sabit frekans, önerildiği gibi haftalık değil, 6 ay boyunca ayda bir kez) ile tedaviden oluşan 45 dakikalık altı ayrı seansa tabi tutulmuştur. Tedavi parametreleri ve elektrotların yerleştirilmesi, kronik gerilim tipi baş ağrısı olan kişiler için kullanılandan farklıydı. Üçüncü seanstan itibaren kontrol grubu, egzersiz grubuyla aynı üç germe egzersizini haftada üç kez yapma talimatı almıştır. Her iki gruba da 6 aylık süre boyunca alışılagelmiş fiziksel aktivitelerini sürdürmeleri tavsiye edilmiştir.
Baş ağrısı ataklarının ağrı yoğunluğu (birincil sonuç), sıklığı ve süresi (ikincil sonuçlar) haftalık günlükler kullanılarak kaydedilmiştir. Katılımcılar her bir baş ağrısı atağının şiddetini Görsel Analog Ölçeğinin onaylanmış bir versiyonu olan bölümlere ayrılmış Sayısal Ağrı Derecelendirme Ölçeğini (0-10 tam sayı) kullanarak, baş ağrısı ataklarının sıklığını, her bir atağın süresini ve baş ağrısı ile ilgili ilaç kullanımını günlüklerde bildirmişlerdir. Haftalık egzersiz günlükleri, tamamlanan program egzersiz seanslarının yanı sıra diğer fiziksel egzersizleri kaydetmek için kullanılmıştır.

Sonuç

Kronik baş ağrısı olan çalışma çağındaki kadınlar üzerinde yapılan bu randomize çalışma, boyun-omuz bölgesine yönelik 6 aylık aşamalı eğitimden sonra, birincil sonucumuz olan baş ağrısı ağrı yoğunluğunun egzersiz grubunda ve aynı zamanda plasebo dozunda transkütanöz elektriksel sinir stimülasyonu alan kontrol grubunda hafifçe azaldığını göstermiştir. Bununla birlikte, 6 aylık eğitimden sonra, haftalık baş ağrıları egzersiz grubunda kontrol grubuna göre daha az sıklıkta meydana gelmiştir. Baş ağrısı ataklarının süresi her iki grupta da azalmıştır.

Baş ağrıları egzersiz grubunda kontrol grubuna kıyasla daha az görülmüştür. Egzersiz grubunda haftalık baş ağrısı gün sayısındaki ortalama azalma %47 olmuştur. Baş ağrısı sıklığında böyle bir azalmanın günlük yaşam üzerinde büyük bir etkisi olabilir. Gözlenen azalma klinik açıdan da önemliydi. Kontrol grubu haftalık baş ağrısı günlerinin ortalama sıklığında %32 lik bir azalma sergilemiştir. Bunun nedeni plasebo transkütanöz elektriksel sinir stimülasyonu seansları sırasında fizyoterapist tarafından bireysel olarak gösterilen ilgi ve evde germe egzersizlerine bağlılık olabilir. Bununla birlikte, servikojenik baş ağrısı olan kadınlarda germe egzersizinin kuvvet antrenmanıyla birlikte uygulandığında tek başına yapıldığından daha etkili olduğu görülmüştür. Baş ağrısı ataklarının süresi de her iki grupta azalmış ve bu da baş ağrısı sıklığındaki azalmanın etkisini artırmıştır.

Klinik Çıkarımlar

Çalışma çağındaki kadınlar arasında kronik baş ağrısı tedavisinde, plasebo dozlu transkütanöz elektriksel sinir stimülasyonu ile karşılaştırılan güçlendirme egzersiz programı 6 ay sonra her iki tedavi grubunda da baş ağrısı yoğunluğunu hafifçe azalttığı görülmektedir. Özellikle, boyun-omuz bölgesine yönelik egzersiz programı haftalık baş ağrısı günlerini neredeyse yarıya indirirken, transkütanoz elektriksel sinir stimülasyonu ile görülen değişimlerde göz ardı edilmemelidir. Bu iki tedavi yöntemi bir arada kullanılması klinikte daha iyi sonuçlar verebilir.

Hazırlayan: Fzt. M. Furkan YAVAŞ

Rinne, M., Garam, S., Kukkonen-Harjula, K., Tokola, K., Häkkinen, A., Ylinen, J., & Nikander, R. (2023). Neck–Shoulder Region Training for Chronic Headache in Women: A Randomized Controlled Trial. Clinical Rehabilitation, 02692155231170687.

Daha Fazla Oku: Servikojenik Baş Ağrısının Değerlendirmesinde Aktif ve Pasif Fleksiyon-Rotasyon Testi