Blood Flow Restriction, yani kan akımı kısıtlaması prensibine dayanan bir egzersiz yöntemi olan bu teknik BFR Training olarak da adlandırılmaktadır. 1960’lı yıllarda Japonya’da geliştirilmiştir. Elastik bandajlar veya kan basıncı manşonlarını kasın proksimaline uygulayarak kan akımı kısıtlanır ve bu şekilde kas çalıştırılır. Hem alt ekstremite hem de üst ekstremite kasları bu yöntem ile çalıştırılabilir.  Manşon bağlandıktan sonra şişirilerek arteriyel dolaşımda kısmi, venöz dolaşımda ise tam tıkanıklık elde edilir. Daha sonra hastadan düşük yoğunlukta, maksimum kuvvetin %20-30’u, 15 ila 30 tekrar arası ve 30 saniye dinlenme aralarından oluşacak şekilde, dirençli egzersiz yapması istenir. 

Yüksek yoğunluklu dirençli egzersiz programlarının kas kuvvetini arttırmada en başarılı yöntem olduğu bilinmektedir. Ancak bu yöntemin uygulanması çeşitli nedenlerden dolayı (kronik ağrı, post-op gibi) klinik olarak mümkün olmayabilir. Özellikle kanser, diyabet, AİDS, KOAH gibi kas kitlesi kaybına neden olan hastalıklarda, hastalar kas kuvvetlendirme programlarından yarar sağlayabilir ancak hastalar genellikle yüksek yoğunluklu egzersize tahammül edemezler. Spor salonlarında bir süredir kullanılan ve yapılan çalışmalar sonucu olumlu etkileri görülen bu tedavi yöntemi klinik ortamlarda da popülerlik kazanmaktadır. 

Kas Kuvvetlendirmenin Fizyolojisi

Kasın kuvvetlenmesi, kasın enine kesit alanındaki artış ve kas liflerindeki protein içeriğinin artmasıdır. Bir kas grubu mekanik stres altına girdiğinde anabolik hormon seviyelerinde artış gerçekleşir. Miyojenik kök hücrelerinin aktivasyonu ve yüksek anabolik hormon seviyeleri protein metabolizmasına, böylece kas hipertrofisi denilen kasın kuvvetlenmesine neden olur. Herhangi bir egzersiz, dirençli eğitim veya aerobik egzersiz durumunda kasların içindeki kan damarları sıkışır bu da kasa hipoksik bir ortam sağlar. Hipoksik ortamda laktat ve hidrojen iyonları birikimi büyüme hormonu salınımını daha da artırır. Kasın eğitimi sırasında kanın o bölgede göllenmesi ve metobolitlerin birikmesi hücre şişmesiyle sonuçlanır. Bu durum; anabolik bir reaksiyona ve kas kuvvetlenmesine neden olur, ayrıca mekanik gerime neden olarak miyojenik kök hücrelerini aktive eder. Ayrıca yüksek yoğunluklu kas eğitiminin miyostatini düşürür, böylece kas kuvvetlenmesi için gerekli ortamı sağlar.

BFR Training’in Kas Kuvveti Üzerine Etkisi

BFR Training de amaç manşon veya lastiklerle hipoksik ortamı yeniden oluşturarak yüksek yoğunluklu egzersizin kas üzerine etkilerini taklit etmektir. Bu teknik ile yüksek yoğunluklu egzersizde olduğu gibi; anabolik hormon seviyelerinde artış, hipoksi ve hücre şişmesi etkileri ortaya çıkmaktadır. 

Düşük yoğunlukla yapılan BFR Training’in normal düşük yoğunluklu egzersiz eğitimine göre kas kuvvetlendirmede daha faydalıdır. BFR Training hızlı kasılan kas liflerinin artışına da sebep olur. 

BFR Training, kas hücrelerindeki su içeriğinin artışına neden olur. Ayrıca eğitim sonrası kullanılan materyal çıkarıldığında ek bir hücre sıvı artışına neden olduğu düşünülmektedir. 

Yüksek yoğunluklu egzersiz programı ile BFR Training programı sonuçları değerlendirildiğinde benzer sonuçlar ortaya çıkmıştır. 4-6 haftalık düşük yoğunluklu BFR Training programı ile kas kuvvetinde %10-20 artış sağlanmıştır. Sonuçlar yüksek yoğunluklu egzersiz programıyla benzerdir. 

BFR Training Uygulaması

Uygulama sırasında egzersiz yapılırken kullanılan ekipman, arteriyal kan akışını belirli bir oranda izin verirken venöz kan akışını tıkayacak miktarda bir basınçla uygulanmalıdır. BFR’nin doğru uygulanması için geniş bir manşona ihtiyaç vardır. Genellikle 10-12 cm’lik manşonlar kullanılır. Kolun veya uyluğun konturuna uyacak şekilde tasarlanmış proksimalden distale doğru daralan modern manşonlar da mevcuttur.  Manşonlar elastik ve naylondan üretilmişlerdir. Elastik manşonlar naylon manşonlara göre daha yüksek basınç oluşturur.

Farklı manşon basıncı ayarlama yöntemleri vardır. Standart uygulamalarda 180 mmHG basınçlı uygulamalar, uygulama yapılacak kişinin sistolik kan basıncına göre (1,2 veya 1,5 kat fazla) ve hastanın uyluk çevresine göre uygulanan basınçlardır. 

Her hastaya özgü bir basınç belirlemek en güvenlisidir. Doppler Ultrason veya pletismografi cihazları ekstremiteye giden kan akışını belirlemek için kullanılabilir. Arteriyal kan dolaşımının tamamen tıkandığı basıncın %40 ila %80 arasında bir basınç seçilmelidir. Önemli olan venöz dolaşımı tıkayarak kan göllenmesini sağlamak, ayrıca arteriyal kan akışını da sürdürmektir. Yapılan bir çalışmada algılanan sıkılığa göre, 10 üzerinden 7 olarak algılanan manşon sıkılığının istenen dolaşıma izin verdiği ve yeterli tıkanıklığı sağladığı bildirilmiştir. 

Sonuç olarak, BFR eğitimi yüksek yoğunluklu kas kuvvetlendirme programlarını güvenli bir şekilde tolere edemeyen hastalar için fizyolojik adaptasyonlar elde etmek için kullanılan bir yöntem olabilir. Bununla birlikte, yaygın olarak kullanılmadan önce klinik araştırmalar yapmak ve parametreler oluşturmak gerekmektedir. Hastanın güvenliği sağlanarak, doğru ekipmanlar kullanılarak ve hastaya özgü uygun programlar oluşturularak fizyoterapistler tarafından klinikte kullanılabilir. 

Hazırlayan: Uzm. Fzt. Nuri Sengir

Daha fazla oku: ACL Tamiri Sonrası Kan Akışı Kısıtlamalı Egzersizin Kuadriceps Fonksiyonuna Etkisi Nasıldır?