Covid-19 pandemisi, dünya çapındaki ulusal sağlık sistemlerinin çökmesini önlemek için bireysel özgürlüğü sınırlayan ve sosyal mesafeyi kısıtlayan katı kuralların benimsenmesini gerektirmiştir. Bu kurallar salgında gerekli olsa da, kas-iskelet sistemi hastalıkları gibi düşük yoğunluklu bakıma ihtiyaç duyan hastalarla genellikle yakın temas halinde olan sağlık çalışanları için bir engel oluşturmuştur. Bu durumda, telerehabilitasyon gibi uzaktan sağlık hizmeti verilmesini sağlayan yeni tedavi modellerinin gelişmesine neden olmuştur.

Telerehabilitasyona İlişkin Klinik Kanıtlar

Telerehabilitasyon ile yüz yüze fizik tedavi karşılaştırıldığında; bu süreçteki ağrı yoğunluğunda azalma ve hareket açıklığında, kas gücünde, fonksiyonel aktivitelerde ve sakatlıkta iyileşme durumlarında telerehabilitasyon, yüz yüze bakımla benzer, hatta daha üstün sonuçlar vermiştir. Ayrıca, kronik olmayan kas-iskelet sistemi rahatsızlıklarından etkilenen hastalarda ağrıyı azaltmak ve fiziksel işlevi, günlük yaşam aktivitelerini ve yaşam kalitesini iyileştirmek için yüz yüze müdahalelerin yerine telerehabilitasyonun benimsenmesi önerilmektedir. Bu kanıtların yanında, çalışmaların küçük gruplarla yapılması ve hastaların takibinde oluşan sorunlar nedeniyle telerehabilitasyonun faydaları hala tartışılmaktadır.

Telerehabilitasyonun Avantajları

Bilgi ve iletişim teknolojisindeki son gelişmeler, düşük maliyetli internet bağlantılarını, akıllı cihazları ve ilgili uygulamaları profesyonellerinin ve hastaların büyük bir bölümünün kullanımına açmıştır. Birden fazla düzeyde kullanıcı dostu arayüz tasarımı, fizyoterapistler topluluğuna, yüz yüze olağan bakım ile birlikte telerehabilitasyon yoluyla hizmet verilmesini bireyselleştirme fırsatları sunmaktadır. Bu fırsatlar özellikle COVID-19 salgını sırasında belirginleşmiştir. 

Telerehabilitasyonun faydaları aşağıda sıralanmıştır.

Hastalar için;

Hastaneye yatış oranlarının azaltılması ve yeniden kabullerin önlenmesi,

Rehabilitasyon ünitelerinden erken taburculuk,

Sağlık sonuçlarında ve yaşam kalitesinde iyileştirmeler ve işe erken dönüş,

Ayakta tedavi rehabilitasyon hizmetlerine anında erişim, maliyetlerin düşürülmesi ve zamandan tasarruf sağlanması gibi faydalar elde edilmektedir.

Fizyoterapistler için;

Fizik tedavi bakımının sürekliliğini sürdürme, hastaları uzaktan konsültasyon yoluyla, doğrudan kendi ev ortamlarında eğitme,

Fİziksel bir değerlendirme yapma ve hedeflenen bir terapötik egzersiz programı planlama,

Hastaların ilerlemesini izleyerek onlara sürekli geri bildirim ve denetim sağlama gibi faydalar elde edilmektedir.

Sağlık hizmetleri için;

Rehabilitasyon profesyonellerinin rehabilitasyon programlarının yoğunluğunu, sıklığını ve süresini hastaların ihtiyaçlarına göre uyarlamalarına, bakım verimliliğini artırmalarına ve maliyeti azaltmaya izin verme,

Bekleme listelerini azaltma, böylece hizmetlerin sürdürülebilirliğini artırma,

Hem akut (örneğin cerrahi sonrası) hem de kronik (örneğin dejeneratif) koşullar için yeterli ve sürekli hizmetleri garanti etme gibi faydalar elde edilmektedir.

Telerehabilitasyonun Dezavantajları

Bu yeni mesleki uygulama alanı, geniş bir ölçekte uygulandığı takdirde, tam olarak tartışılmamış bazı zorluklar ortaya çıkartmaktadır.

Fizik tedavinin etkinliği, yalnızca dokunma yoluyla sağlanan doğrudan müdahalelere değil, aynı zamanda hastaların pratiğe katılırkenki deneyimlerine özgü diğer gizli bağlamsal faktörlere (örneğin, tedavi çevresindeki atmosfer) bağlıdır. Telerehabilitasyon sırasında, terapi uygulamasıyla ilişkili iyileşme ritüeli, diğer hastalarla etkileşim, terapi masasının görünümü, krem kokusu, fiziksel modalitelerin gürültüsü gibi belirli bakım işaretleri ve sembolleri mevcut değildir. Bu, fizyoterapist ve hasta arasındaki terapötik karşılaşmanın küçümsenme riskini artırmaktadır. Bu nedenle, telerehabilitasyon diğer bağlamsal faktörlerle zenginleştirilmelidir.

Klinik muayene sırasında, tanı aracı olarak palpasyon ve diğer özel testlerin kullanılamaması, kırmızı bayrakları dışlamaya yönelik tarama sürecini tehlikeye atabilmektedir. Bu nedenle, geçmişlerinden ortaya çıkan klinik bulgular temelinde daha yoğun bakım gerektiren hastalar için yüz yüze ilk temas ziyareti dikkatle düşünülmelidir.

Rehabilitasyon araçlarının eksikliği gibi ekipman engelleri, terapötik çözümlerin kapsamını azaltarak, bakımın verilmesini sınırlayabilmektedir. Bu nedenle, rehabilitasyon programının ilk planlaması sırasında, fizyoterapistler, terapötik egzersize katılmak için hangi araçların gerekli olduğunu belirleyebilir, böylece bunlar temin edilerek hastaya verilebilir.

Geleneksel yüz yüze bakımla karşılaştırıldığında, telerehabilitasyon hizmetleri için danışma ve geri ödeme süreleri ülkeler arasında büyük farklılıklar göstermektedir. Bir bütün olarak, sigortaya dayalı özel sağlık sistemine sahip birçok ülkede, telerehabilitasyon geri ödenen hizmetler listesine dahil edilmiştir; evrensel sağlık sistemlerine sahip ülkelerde ve özel muayenehanedeki terapistler içinse, ilgili teşhisle ilgili gruplara göre belirlenen aylık abonelik ücretlerinin oluşturulması uygun olabilir.

Dünya Fizik Tedavi Konfederasyonu Etik İlkeleri bildirgesinde belirtildiği gibi, sağlık verilerinin ve hasta mahremiyetinin, ilke ve kurallar çerçevesinde korunması, dürüst, yetkin ve hesap verebilir bir profesyonel hizmet sağlamak için sürdürülmelidir. Ulusal meslek birlikleri, siyasi ve idari organlarla olan yasal ilişkileri nedeniyle, her ülkedeki gizlilik garantörlerinin hükümlerine uygun olarak, telerehabilitasyon bağlamında hasta verilerini korumak için en uygun teknolojik aracı seçmelidirler.

Çıkarım

Birden fazla düzeyde telerehabilitasyon, COVID-19 salgını sırasında kas-iskelet sistemi işlev bozukluğu olan hastalar için yüz yüze olağan bakımla birlikte veya alternatif olarak benimsenecek umut verici ve zamanında bir bakım modeli olarak kendini ortaya koymaktadır. Sağlık politikası karar vericileri, fizyoterapistler ve araştırmacılar, telerehabilitasyonun olası COVID-19 pandemisinin ötesinde kas-iskelet sistemi hastalıklarının fizik tedavisinde ne zaman ve nasıl yararlı bir araç olabileceğini keşfetmek için harekete geçmelidirler.

Hazırlayan: Fzt. Büşra Ergin Öçal

Turolla, A., Rossettini, G., Viceconti, A., Palese, A., & Geri, T. (2020). Musculoskeletal physical therapy during the COVID-19 pandemic: is telerehabilitation the answer?. Physical therapy, 100(8), 1260-1264.

Daha Fazla Oku: Perküsif Terapi