Kolajen cilt, tendonlar, bağlar, kıkırdak, kemik ve bağ dokusunun başlıca proteinidir. Mineralizasyon derecesine bağlı olarak, kolajen dokular sert (kemik) veya esnek (tendon) olabilir veya sertten esneğe bir gradyan olabilir. 

Vücudumuzdaki tüm proteinin yaklaşık dörtte biri kolajendir. Kolajen vücudumuza yapı sağlar, daha yumuşak dokuları korur ve destekler ve onları iskelete bağlar. 

Kolajen Tipleri

Şimdiye kadar tanımlanmış 30 a yakın farklı kolajen türü vardır. İnsan vücudunda en bol bulunan kolajen tipi tip I dir (vücuttaki kolajenin %90 ından fazlası tip I dir) ve önemli miktarlarda Tip II, III ve IV de vardır.  

• Kolajen I- kemiklerde, tendonlarda, organlarda bulunur.
• Kolajen II- esas olarak kıkırdakta bulunur
• Kolajen III- esas olarak retiküler liflerde bulunur (birçok organın destek dokusunu oluşturan ağlarda meydana gelen ince fibröz bağ dokusu).
• Kolajen IV- hücre zarlarının bazal membranında bulunur (epitelyal hücreler ile onların altında yatan bağ dokusu arasında yer alan, kolajen ve diğer proteinlerden oluşan ve destek ve filtrasyon gibi çeşitli fonksiyonlara sahip olan ince, hücresel olmayan bir tabaka).
• Kolajen V- saç ve tırnaklarda bulunur.

Kolajen Üretimi

Sentez önce hücre içinde, sonra hücre dışında gerçekleşir. Kolajen üretimi, hücreleriniz tarafından salgılanan madde olan prokolajen ile başlar. Endoplazmik retikulum ve Golgi gövdesinde işlenir. Tüm bu süreç C vitaminine ihtiyaç duyar.

Hücrenin dışında peptit zincirleri parçalanır ve tropokolajen oluşur. Bu tropokolajen molekülleri, kovalent çapraz bağlanma yoluyla kolajen fibrilleri oluşturmak üzere toplanır. Çoklu kolajen fibrilleri, kolajen liflerine dönüşür.

Kolajenin Yapısı

Her bir kolajen lifi, çapraz bağlanma ve kademeli kovalent bağlarla (protein molekülleri arasında var olan en güçlü bağlar) birbirine bağlanan binlerce ayrı kolajen molekülü içerir.

Kolajen moleküllerinin kendileri üçlü bir sarmaldan yapılır (üç polipeptit veya birbirinin etrafında dönen amino asit zincirleri dizileri). Kolajeni oluşturan üç zincirin her birinde 1.050 amino asit vardır ve bunlar en küçük atom olan hidrojenlerle bir arada tutulur. Bu üçlü sarmal yapının ortasını kaplayan bir amino asit glisindir.

Kolajen ile ilişkili birçok bozukluk türü vardır. Kolajenle ilgili hastalıklar en yaygın olarak genetik kusurlardan (yirmiden fazla kolajen türünden on ikisinde bin mutasyon tanımlanmıştır) veya biyosentezi, birleşmeyi, translasyon sonrası modifikasyonu, salgılamayı veya normal kolajenle ilgili diğer süreçleri etkileyen beslenme eksikliklerinden kaynaklanır. Bunlar şunları içerir:

-Ehlers-Danlos Sendromu

-Osteogenezis imperfekta (Kırılgan kemik hastalığı)

-Kondrodisplaziler, örneğin akondroplazi

-Epidermolysis_bullosa_dystrophica

-Atopik dermatit

-C Vitamini Eksikliği (iskorbüt) (c vitamini kolajen sentezinde esastır)

Hazırlayan: Fzt. Ayşe Demirtaş

Lodish H, Berk A, Zipursky SL, Matsudaira P, Baltimore D, Darnell J. Collagen: the fibrous proteins of the matrix. Molecular Cell Biology.

Daha Fazla Oku: Golgi Tendon Organ