Yüz felci, yüz kaslarını besleyen fasiyal sinirinin (kraniyal sinir VII) hasar görmesinden kaynaklanır. 7.000'i miyelinli ve yüz ifadesi kaslarını innerve eden yaklaşık 10.000 nörondan oluşur. Kalan 3.000 lif somatosensoriyel ve sekretomotordur ve nervus intermedius olarak bilinir. Sinir; beyin sapından, pons ile omurilik soğanı arasından çıkar. N. facialis; somatomotor, duyusal veparasempatik lifler içerir. Dolayısıyla ponsta yerleşen 3 farklı çekirdeğe (nucleus) sahiptir. 

Fasiyal sinir anatomik olarak intrakraniyal ve ekstrakraniyal olmak üzere iki ayrı kısma ayrılır. İntrakraniyal yolu tamamladıktan sonra, stilomastoid foromenlerden çıkarak parotis bezinden geçer ve burada 5 dala ayrılır.

• Temporal

• Zygomatic

• Buccal

• Mandibular

• Cervical

Temporal veya frontal gövde aşağıdaki kasları innerve eder;

• Frontalis

• Orbicularis oculi 

• Corrugator supercilii

• Procerus

Zygomatik parçası aşağıdaki kasları innerve eder:

• Orbicularis oculi 

• Zygomaticus major 

• Elevator ala naşi

• Levator labii superioris

Buccal parçası aşağıdaki kasları innerve eder;

• Buccinator

• Orbicularis oris, superior portion

• Zygomaticus major

• Zygomaticus minor

• Risorius

• Levator Anguli Oris

• Compressor (AKA Transverse) nasi

• Dilatator naris muscles

• Depressor septi nasi (AKA Depressor Alae Nasi)

Mandibular parçası aşağıdaki kasları innerve eder;

• Quadratus labii inferioris

• Triangularis

• Mentalis

• Lower parts of the orbicularis oris

Cervical parçası da platysma kasını innerve eder.

Patolojinin konumuna göre iki tipe ayrılabilir: 

• Santral yüz felci; fasiyal nükleus üzerindeki hasar nedeniyle, 

• Periferik yüz felci; fasiyal nükleusta veya altındaki hasar nedeniyle,

Periferik Yüz Felcinin Nedenleri

• İdiyopatik veya Bell's Palsy

• Yüz felcinin en sık nedenidir.

• Nedeni bilinmemektedir, ancak muhtemelen Herpes Simplex enfeksiyonu ile bağlantılıdır.

• Tümör

• Yüz sinirini sıkıştıran bir tümör yüz felcine neden olabilir, ancak daha yaygın olarak bir tümörün cerrahi olarak çıkarılması sırasında yüz siniri hasar görmektedir.

• Cerrahi olarak çıkarılması sırasında yüz felcine neden olan en yaygın tümör vestibüler schwannoma olarak bilinir.

• Yüz felcine neden olan daha az yaygın tümörler arasında kolesteatom, hemanjiyom, yüz schwannomu veya parotis bezi tümörleri bulunur.

• Enfeksiyon

• Herpes Zoster enfeksiyonunun neden olduğu Ramsay Hunt sendromu 

• Yüz felcinin sendromik bir oluşumu, herpetiform veziküler döküntüler ve vestibulokoklear disfonksiyon görülebilir.

• Ramsay Hunt sendromu ile başvuran hastalar genellikle Bell palsyli hastalara göre daha fazla işitme kaybı riski altındadır ve hastalığın seyri daha ağrılıdır. Aynı zamanda iyileşme oranı daha azdır.

• Kene ısırıkları yoluyla Borrelia burgdorferi enfeksiyonunun neden olduğu Lyme hastalığı

• Lyme hastalığından etkilenen hastaların yüzde 10'unda yüz felci gelişir ve bu hastaların yüzde 25'inde iki taraflı yüz felci vardır.

• İyatrojenik fasiyal sinir hasarı

• En sık temporomandibular eklem replasmanı, mastoidektomi ve parotidektomide ortaya çıkar.

• Konjenital

• Nadir Sebepler

• Neurosarcoidosis

• Orta kulak iltihabı

• Multiple sclerosis

• Moebius syndrome

• Melkersson-Rosenthal syndrome

• Guillain-Barre syndrome

• Millard-Gubler syndrome

• Foville Syndrome

• Travma

• Özellikle temporal ve mastoid kemik kırıkları sonucu ortaya çıkar.

Risk Faktörleri

• Diyabet[9]

• Gebelik

• Potansiyel olarak hiper koagülasyon, artan kan basıncı ve sıvı yükü, viral enfeksiyonlar ve baskılanmış bağışıklık nedeniyle

• Kulak enfeksiyonu

• Üst solunum yolu enfeksiyonu

• Obezite

Görünüm ve Hareket Açıklığı

• Gözü kapatamama

• Dudakları hareket ettirememe (örneğin gülümseme, büzülme)

• Dinlenirken, yüzün etkilenen tarafı "sarkabilir"

• Bununla birlikte, ağzın etkilenen tarafı etkilenmeyen taraftan daha yükseğe oturabilir. Yüz sinkinezisi “istemli veya spontan hareketler sırasında meydana gelen anormal yüz hareketleri’’, örneğin ağzın istemli hareketi gözün kapanmasına neden olabilir” olarak tanımlanmaktadır.

• Ektropion - yani alt göz kapağı sarkabilir ve dışa doğru dönebilir.

Fonksiyonel Etkileri

• Dudakların kapanmaması sebebiyle yeme ve içme zorluğu, sıvıları ve yiyecekleri ağız boşluğunda tutmayı zorlaştırır.

• Dudak ünsüzleri olarak adlandırılan b, p, m, v, f harflerin söylenmesinde zorluk nedeniyle azalmış konuşma netliği,

• Etkilenen gözde kuruluk,

Somatik Etkileri

Fasiyal sinir; gözyaşı bezlerini, tükürük bezlerini ve orta kulaktaki üzengi kemiğinin kasını (stapes) uyarır. Ayrıca dilin ön üçte ikisinden gelen tadı iletir. Bu nedenle etkileri şunlardır;

• Etkilenen gözde gözyaşı üretiminin olmaması göz kuruluğuna neden olur ve kornea ülseri riskini arttırır.

• Fasiyal sinirden türetilen daha büyük petrosal sinir etkilenir - gözyaşı bezinin parasempatik otonomik bileşenini besler, gözlerde nem ve göz yaşı üretimini kontrol eder.

• Fasiyal sinirin elmacık dalı orbicularis oculi'yi besler ve ortaya çıkan felç, gözü kapatamama veya göz kırpma yetersizliğine (veya yeteneğinin azalmasına) yol açar. Böylece gözyaşları kornea boyunca düzgün bir şekilde yayılmaz.

• Hiperakuzi: ani yüksek seslere duyarlılık

• Değişen tat hissi

Üst Motor Nöron ve Alt Motor Nöron Farkı

Alın etkilenmiyorsa (yani hasta etkilenen taraftaki kaşını tamamen kaldırabiliyorsa), yüz felci muhtemelen bir üst motor nöron lezyonu olabilir. Hastanın etkilenen kaşını kaldıramayacağı şekilde alnı içeren felç, alt motor nöron lezyonudur.

Bununla birlikte, merkezi bir lezyonu teşhis etmek için alın fonksiyonunun korunmasını kullanırken dikkatli olunması önerilir. Pontin fasiyal sinir çekirdeğindeki lezyonlar, temporal kemikte seçici lezyonlar veya yüzdeki dağılımında sinir hasarı olan hastalarda alın fonksiyonu korunabilir. Alt yüz felcine / parezisine neden olan bir kortikal lezyonun genellikle dilin motor eksikliği ve aynı taraftaki başparmak, parmaklar veya elin zayıflığı ile ilişkili olduğunu hatırlamakta fayda vardır. 

Sonuç Ölçümleri

• Yüz felci SunnyBrook Evrelemesi

• Duyarlılığı ve sinkinezi bölümü nedeniyle fizyoterapistler tarafından sıklıkla tercih edilir.

• Yüzün bölgeleri, beş standart ifade kullanılarak ayrı ayrı değerlendirilir:

• Kaş kaldırma

• Göz kapatma

• Açıkağız gülümseme

• Dudak büzücü

• Hırıltı / dişleri gösterme

• House-Brackmann fasiyal sinir derecelendirme ölçeği

• Synkinesis değerlendirme anketi

• Yüz sakatlığı indeksi

Yüz Felcinde Fizyoterapi ve Rehabilitasyon 

• Yüz felcinin erken evrelerinde yapılacak en önemli şey, hastaların etkilenen göze uygun şekilde baktığını kontrol etmektir. Terapist hastayı kuru göz tedavisi konusunda eğitmelidir. Göz kırmızı görünüyorsa veya hasta sık sık kızarıklık rapor ediyorsa, acilen oftalmolojiye sevk gerekir.

• Nöromüsküler yeniden eğitim,

• PNF egzersizleri 

• EMG ve ayna karşısında biofeedback

• Elektrik stimülasyonu, kalem elektrot uygulamaları

• Kabat Tekniği

• Mime Terapi

• Yüz masajı eğitimi

• Nefes ve Gevşeme egzersizleri

• Sinkineziyi azaltmak için egzersizler

• Harf, kelime ve yüz ifadesi alıştırmaları

Yapılan klinik çalışmalarda, nöromüsküler kas eğitiminin yüz hareket açıklığını arttırmada etkili ve sinkineziyi de azaltmada etkili bulunmuştur. Mime terapisi ise işlevselliği arttırmada etkili bulunmuştur. Elektrik stimülasyonunun etkisi ise tartışmalıdır. Bir çalışma, PNF tekniğinin geleneksel egzersizlerden daha etkili olduğunu bulmuştur. Bir çalışmada da PNF ve Kabat tekniği egzersiz yapmamaktan daha etkili olduğu sonucuna varılmıştır. 

Kaynaklar

1. https://www.physio-pedia.com/Facial_Palsy
   Tharani G, Rajalaxmi V, Yuvarani G, Kamatchi K. Comparison of PNF versus conventional exercises for facial symmetry and facial function in Bell's palsy. International Journal of Current Advanced Research. 2018;7(1):9347-50.
   Somasundara D, Sullivan F. Management of Bell's palsy. Australian prescriber.2017;40(3):94-7.
   Monini S, Iacolucci CM, Di Traglia M, Lazzarino AI, Barbara M. Role of Kabat rehabilitation in facial nerve palsy: a randomised study on severe cases of Bell's palsy. Acta Otorhinolaryngologica Italica. 2016;36(4):282.