Giriş

Femoroasetabular sıkışma sendromu (FAI), genç ve orta yaşlı erişkinlerde kalça ağrısının yaygın görülen bir nedenidir. Bu sendrom; semptomlar, klinik bulgular ve görüntüleme bulguları üçlüsü ile tanı koyulabilen kalçanın hareketle ilişkili bir klinik bozukluğu olarak tanımlanır. Kalça eklemine yükün arttığı fonksiyonel hareketler sırasında femoroasetabular eklemin aşırı yüklenmesi ağrıya, eklem kıkırdağının hasarına ve daha sonraki dönemde kalça osteoartriti gelişme riskinin artmasına neden olabilir.

Ağrı, genellikle, ısrarlı kas-iskelet sistemi sorunları olan kişilerde vücut hasarı tehdidi olarak algılanır. Ağrılı yaralanmaya karşı savunmasızlık hissinden kaynaklanan aşırı, irrasyonel ve zayıflatıcı özellikte olan ağrı; fiziksel hareket ve aktivite korkusu olarak tanımlanan kinezyofobiyi tetikler, bu da azalmış fiziksel aktiviteye ve yeniden yaralanmaya neden olabilir. 

Önceki çalışmalarda ısrarlı kas-iskelet sistemi ağrısı olan erkeklerde görülen kinezyofobinin, kadınlarda görülene göre daha yüksek seviyelere ulaştığı görülmüştür. Buna rağmen FAI sendromlu kadınlarda erkeklere göre; fiziksel fonksiyon kaybının daha belirgin olduğu ve daha yüksek ameliyat olma oranları görülmüştür.

Bu çalışmanın amacı FAI sendromlu kişilerde kinezyofobiyle; kalça ve genel sağlık durumu belirten testler, ağrı ve fiziksel fonksiyon arasındaki ilişkiyi araştırmak ve 2 cinsiyet arasındaki kinezyofobi seviyelerini araştırmaktır.

Metodoloji

Çalışmaya 150 katılımcı dahil edilmiştir. Katılımcıların dahil edilme kriterleri şunlardır:

• 18-50 yaş aralığında bulunması
• Ağrının 6 haftadan uzun sürmesi ve şiddeti sayısal ağrı skalasına göre 3/10 olması
• Uzun süreli oturma ve kalça hareketleri ile ağrısı olması
• Fleksiyon-Addüksiyon-İç rotasyon (FADIR) testinin pozitif olması
• Radyolojik değerlendirmeler ile FAI sendromunun doğrulanması

Çalışma için kullanılan testler;

Tampa Kinezyofobi Skalası; kronik kas-iskelet ağrısı olan kişilerde hareket ve fiziksel aktivite nedeniyle hareket etme korkusunu ve (yeniden) yaralanmayı ölçen 17 ifadeden oluşur, daha yüksek puan daha fazla hareket korkusunu gösterir.

Kopenhag Kalça ve Kasık Sonuç Skoru (HAGOS); ağrıyı, semptomları, günlük yaşamda/ sporda fiziksel fonksiyonu ölçen alt ölçeklerden oluşur.100 puan üzerinden değerlendirilir, daha yüksek skor daha az kalça/kasık problemini ifade eder. 

İşyeri Aktivite Kısıtlamaları Ölçeği (WALS); mobilizasyon, uzun süre oturma ve ayakta durma, kaldırma, eğilme veya diz çökme gibi aktivitelerle ilgili çeşitli görevlerde zorluk derecesini ölçen 12 maddeden oluşur. 36 puan üzerinden değerlendirilir ve yüksek skor daha fazla aktivite kısıtlanmasını ifade eder.

5-Level EuroQol grubunun 5-Dimension (EQ-5D-5L) Testi sağlıkla ilgili yaşam kalitesinin bir ölçümü olarak ve beş boyuttan oluşur: hareketlilik, kişisel bakım, olağan aktiviteler ağrı/rahatsızlık ve kaygı/depresyon. Her boyutun "sorun yok “tan "aşırı sorun "a kadar değişen beş şiddet düzeyi vardır.

Fiziksel Fonksiyon Testleri

Yan köprü testi; katılımcı yan yatış pozisyonunda yerle temastaki ayağından ve dirseklerinden destek alarak gövdeyi zeminden yukarda ve düz tutmaya çalışır, pozisyonu sürdürülebildiği süre kaydedilir.

Tek bacak sıçrama testi; katılımcı çıplak ayakta başlangıç pozisyonundayken eller arkada bağlıdır ve kişi tek ayak üstünde geçip sıçrayabileceği en uzak noktaya istenir ve katedilen mesafe değerlendirilir.

Tek bacak kaldırma testi; katılımcıdan kendi belirlediği hızda tek ayak üstünde oturup kalkması istenir. 

Katılımcıların kalça fleksiyon, iç ve dış rotasyon hareket açıklıkları gonyometre ile değerlendirilmiştir.

Sonuç

Cinsiyet fark etmeksizin yüksek kinezyofobi, hastaların bildirdiği test sonuçlarıyla ve ağrıyla korelasyon gösterirken eklem hareket açıklığı ile ilişkilendirilememiştir.

Kinezyofobi için cinsiyete bağlı anlamlı bir fark bulunmamıştır fakat kadınlarda kinezyofobi, kalçayla ilişkili yaşam kalitesindeki varyasyonun %36 sını, sağlıkla ilişkili yaşam kalitesinin %29 unu ve kalçayla ilgili kişisel olarak bildirilen fiziksel fonksiyonun %27 sini açıklamaktadır. Erkeklerde ise sırasıyla %35, %12 ve %10 u açıklamaktadır.

Erkek katılımcılarda kinezyofobinin fiziksel fonksiyon ve günlük yaşama etkisinden daha çok iş yeri aktivitelerinde kısıtlanmaya etkisi olduğu bulunmuştur. Bunun olası bir açıklaması erkeklerin ağır yük ve fiziksel aktivite içeren işlerde daha çok yer alması olabilir.

Daha önce yapılan sistematik bir derleme; FAI sendromlu kadınlarda asemptomatik bireylere kıyasla tüm kalça kaslarında kuvvet kaybı olduğunu, erkeklerde ise sadece fleksiyon ve addüksiyon kuvvetinde azalma olduğunu bildirirken bu çalışmada araştırmacılar, yapılan yan köprü testiyle bunu destekleyen sonuçlar bildirmiştir.

FAI sendromlu kişilerde, belirli hareketler özellikle kadınlarda aktiviteden kaçınma davranışını tetikleyebilecek ağrıya neden olacak şekilde sıkışma pozisyonuna geçebilir. Bu kaçınma davranışı, kondrolabral patolojisi olan kişilerin kalça artroskopisinden 12 ila 24 ay sonra bile, neden her iki tarafta mesafe için tek bacak zıplamasında daha kötü performans gösterdiğini açıklayabilir. 

Klinik Çıkarım

Aktiviteden kaçınma davranışı ağrıya bir tepki olarak değil de ağrı beklentisiyle ortaya çıktığından hareketle ilgili yanlış beklentiler ve inançlar olduğu sürece bu davranışlar devam edebilir. Bu sebeple kalça sıkışma sendromlu bireylerin tedavi programlarında kişide gelişebilecek kinezyofobi ve kinezyofobinin olumsuz etkileri hakkında hasta eğitiminin özellikle kadınlarda gerekli olduğu sonucuna varılır. 

Hazırlayan: Fzt. İrem Yılmaz

Pazzinatto, M. F., Rio, E. K., Crossley, K. M., Coburn, S. L., Johnston, R., Jones, D. M., & Kemp, J. L. (2022). The relationship between kinesiophobia and self-reported outcomes and physical function differs between women and men with femoroacetabular impingement syndrome. Brazilian Journal of Physical Therapy, 26(2), 100396.

Daha Fazla Oku: Patellofemoral Ağrıda Kuadriseps Kuvvetlendirme Egzersizleri