Dejeneratif eklem hastalığı olarak da bilinen  osteoartrit (OA) tipik olarak yıpranma ve ilerleyici eklem kıkırdağı kaybının bir sonucudur. En çok yaşlılarda görülür ve birincil ve ikincil olmak üzere iki türe ayrılabilir:

Birincil osteoartrit - altta yatan belirgin bir neden olmaksızın eklem dejenerasyonudur.

İkincil osteoartrit - ya travma sonrası nedenlerde olduğu gibi eklem boyunca anormal bir kuvvet konsantrasyonunun ya da romatoid artrit (RA) gibi anormal eklem kıkırdağının sonucudur.

Osteoartrit tipik olarak ilerleyici bir hastalıktır.

Klinik semptomların yoğunluğu kişiden kişiye değişebilir. Bununla birlikte, tipik olarak zamanla daha şiddetli, daha sık ve daha zayıf hale gelirler. İlerleme hızı da her birey için değişir.

Yaygın klinik semptomlar şunları içerir:

Başlangıçta kademeli ve aktivite ile daha da kötüleşen diz ağrısı,

Diz sertliği ve şişmesi,

Uzun süre oturduktan veya dinlendikten sonra ağrı.

Osteoartriti tedavisi konservatif yöntemlerle başlar ve konservatif tedavi başarısız olduğunda cerrahi tedavi seçeneklerine ilerler. İlaçlar RA nın ve diğer inflamatuvar durumların ilerlemesini yavaşlatmaya yardımcı olabilirken, şu anda diz osteoartritinin tedavisi için kanıtlanmış hiçbir hastalığı modifiye edici ajan yoktur.

Epidemiyoloji

• OA, tüm dünyada eklemlerin en yaygın hastalığıdır ve diz vücutta en sık etkilenen eklemdir. Esas olarak 45 yaşın üzerindeki insanları etkiler.
• OA ağrıya ve işlev kaybına yol açabilir, ancak diz OA nın radyografik bulguları olan herkes semptomatik değildir: bir çalışmada diz OA nın radyografik bulguları olan hastaların sadece % 15 inin semptomatik olduğu görülmüştür.
• Kadınlar erkeklerden daha sık etkilenir.
• Kadınların yaklaşık% 13 ü ve 60 yaş ve üstü erkeklerin% 10 unda semptomatik diz osteoartriti vardır.
• 70 yaşından büyükler arasında prevalans% 40 a kadar yükseliyor.

Etiyoloji

Diz OA, nedenine bağlı olarak birincil veya ikincil olarak sınıflandırılır:

Primer diz OA herhangi bir nedeni bilinmeyen eklem kıkırdak dejenerasyonunun sonucudur. Bu tipik olarak yaşın yanı sıra aşınma ve yıpranmaya bağlı dejenerasyon olarak düşünülür.

Sekonder diz OA, bilinen bir nedenden dolayı eklem kıkırdağı dejenerasyonunun sonucudur. 

Sekonder diz OA nin muhtemel nedenleri:

• Obezite
• Eklem hipermobilitesi veya dengesizliği
• Ekleminuygun olmayan dizilimi, örn. valgus/varus postürü
• Eklemde önceki yaralanma, örn. eklem yüzeyi boyunca kırık (tibial plato kırığı)
• Doğuştan problemler
• İmmobilizasyon ve hareketlilik kaybı
• Aile öyküsü
• Metabolik nedenler, ör. Raşitizm

İlgili Anatomi

Diz (art. Genus) 2 eklemden oluşan sinoviyal bir eklemdir.

Tibiofemoral eklem, konveks femoral kondiller ve konkav tibial kondiller (birincil eklem) arasında yer alır.

Femur ve Patella arasındaki patellofemoral eklem

OA, dizdeki bu eklemlerin herhangi birinde veya her ikisinde ortaya çıkabilir, genellikle patellofemoral eklemin ilk etkilenmesi olağandır. 

Patolojik Süreç

Osteoartrit süreci, kemiğin eklem yüzeylerini kaplayan eklem kıkırdağını (esas olarak tip II) etkiler. Eklem kıkırdağı normalde kimyasal reaksiyonların sağlıklı bir dengesinde tutulur, ancak OA gelişmeye başladığında reaksiyonlar bozulur ve kıkırdak kollajeninde değişikliklere yol açar:

Dengede bozulma, düzensiz kollajen paterni ve eklem kıkırdak elastikiyetinin kaybı ile sonuçlanır.

Bu zedelenmeye neden olur ve eklem yüzeyinin aşınmasına yol açar.

Hasar görmüş kıkırdak iyileşemez.

Kıkırdak yıprandığında; kemikli yüzeyler etkilenmeye başlar ve osteofitler gelişir.

Hastalık ilerledikçe bağ gevşekliği ve kas atrofisinin de ortaya çıkması yaygındır. 

Özellikler / Klinik Sunum

Diz OA nın belirtileri:

• Hareket halinde ağrı
• Sertlik, özellikle sabah erken saatlerde tutukluk
• Hareket açıklığı kaybı
• Uzun süre oturduktan sonra ağrı
• Eklem hattı palpasyonunda ağrı

Teşhis

Diz OA, 5 sınıfa ayrılabilir:

Derece 0: Bu sağlıklı bir dizdir.

Derece 1: Çok küçük kemik çıkıntısı oluşur ve herhangi bir ağrı veya rahatsızlık hissetmiyor.

2. Derece: Bu, insanların semptomları ilk kez deneyimleyeceği aşamadır. Uzun bir yürüyüş sonrası ağrı  ve eklemde daha büyük bir sertlik hissederler. Durumun hafif bir aşamasıdır.Kıkırdak muhtemelen sağlıklı bir boyutta kalır.

3.Derece: Orta Düzeyde OA. Hareket sırasında sık ağrı, eklem sertliği de özellikle uzun süre ve sabah oturduktan sonra daha fazla olur. Kemikler arasındaki kıkırdak bariz zedelenmeler olur ve kemikler arasındaki boşluk küçülür.

4. Derece: Bu OA nın en şiddetli aşamasıdır. Kemikler arasındaki eklem boşluğu önemli ölçüde azalır, kıkırdak neredeyse tamamen yok olur ve sinovyal sıvı azalır. Bu aşama normalde eklemi hareket ettirme veya yürüme sırasında yüksek düzeyde ağrı ve rahatsızlık ile ilişkilidir. 

Teşhis Testleri

Kan Testleri; artrit tipini belirlemeye yardımcı olmak için yapılır.

X-ray: Kıkırdağın parçalanmasını, eklem boşluğunun daralmasını, kemik çıkıntılarının oluşumunu araştırmak ve etkilenen eklemdeki diğer ağrı nedenlerini dışlamak için temel bir röntgen kullanılır.

Artroentez: Bu, doktor muayenehanesinde yapılabilen bir işlemdir. Daha sonra kıkırdak parçaları, enfeksiyon veya gut açısından incelenebilen eklem sıvısı örneklerini almak için steril bir iğne kullanılır.

Artroskopi: OA nın eklemde neden olduğu hasar hakkında görsel bilgi elde etmek için etkilenen ekleme bir kamera yerleştirildiği cerrahi bir tekniktir.

MRI Manyetik rezonans görüntüleme (MRI): Osteoartrite özgü erken anormallikleri tespit etmek için kıkırdak ve diğer yapıların daha iyi görüntülerini sunan bir görünüm sağlar.

OA nın Radyografik Bulguları

• Eklem boşluğunun daralması
• Osteofit oluşumu
• Subkondral skleroz
• Subkondral kistler 
• OA nın erken aşamalarında minimal eşit olmayan eklem alanı daralması görülür.
• Şiddetli OA da eklem çizgisi tamamen kaybolabilir.

Hazırlayan: Fzt. Birgül Dıngırdan

Referanslar
Hsu H, Siwiec RM. Knee Osteoarthritis.2019 Available from:https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK507884/ (last accessed 28.2.2020)
rBioventus Stages of knee OA Available from: https://www.youtube.com/watch?v=BBqjltHNOrc&feature=youtu.be (last accessed 17.11.2019)
Michael JW, Schlüter-Brust KU, Eysel P. The epidemiology, etiology, diagnosis, and treatment of osteoarthritis of the knee. Deutsches Arzteblatt International. 2010 Mar;107(9):152

Daha fazla oku: Osteoartirit nedir,tedavi seçenekleri nelerdir?