Tedavi / Yönetim

Diz OA tedavisi, konservatif ve cerrahi tedavi olarak ayrılabilir.

İlk tedavi her zaman konservatif modalitelerle başlar ve konservatif tedaviden yarar görülmezse cerrahi tedavi düşünülebilir. Diz OA nın tedavisi için çok çeşitli konservatif yöntemler mevcuttur. Bu müdahaleler altta yatan hastalık sürecini değiştirmez, ancak amaçları ağrıyı azaltmak ve mümkün olduğu kadar uzun süre fonksiyonu  optimize etmektir.

Konservatif Tedavi Seçenekleri

OA diz konservatif olarak birincil tedavisi fizyoterapi dahilinde egzersiz tedavisidir. 

Fizyoterapi şunları içerir:

• Hasta eğitimi
• Egzersiz tedavisi
• Aktivite modifikasyonu
• Kilo kaybı
• Dizlik kullanımı

Semptomatik diz osteoartriti olan tüm hastalar için birinci basamak tedavi, hasta eğitimi ve fizyoterapiyi içerir. Denetimli egzersizler ve bir ev egzersiz programı kombinasyonunun en iyi sonuçları verdiği görülmüştür. Egzersizler yapılmayı bırakılırsa bu faydalar 6 ay sonra kaybolur. 

Kilo kaybı, diz OA nın tüm evrelerinde değerlidir. Vücut kitle indeksi 25 ten büyük olan semptomatik OA hastalarında endikedir. Kilo kaybına ulaşmak için en iyi öneri diyet kontrolü ve düşük etkili aerobik egzersizdir.

OA da dizlik kullanılabilir. Dizilimde herhangi  bir problem varsa (valgus,varus)  etkili olabilir.

Fizyoterapiye dayalı olmayan diğer müdahaleler farmakolojik yönetimi içerir:

• Parasetamol: asetaminofen
• Steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar (NSAID ler)
• COX-2 inhibitörleri
• Glukozamin ve kondroitin sülfat
• Kortikosteroid enjeksiyonları
• Hyaluronik asit (HA)
• Semptomatik OA olan hastalar için fizyoterapinin yanı sıra ilaç tedavisi ilk seçenek tedavi olmalıdır. 
• Glukozamin ve kondroitin sülfat diyet takviyeleri olarak mevcuttur. Bu takviyelerin diz OA sında faydalı olduğuna dair güçlü bir kanıt yoktur.
• Eklem içi kortikosteroid enjeksiyonları semptomatik diz OA sı için faydalı olabilir.
• HA nın eklem içine verilmesi bir kayganlaştırıcı görevi görür ve eklemde doğal HA üretimini artırmaya yardımcı olabilir.

Ayırıcı Tanı

• Menisküs patolojisi
• Patellar-femoral ağrı sendromu
• Gut ve 
• Romatizmal eklem iltihabı
• Septik artrit 
• Kalça OA
• Bel ağrısı
• Ligament yaralanması ACL veya PCL rüptürü

Muayene

Subjektif değerlendirme

Aynı dizde daha önce herhangi bir yaralanma varsa, ağrının kademeli mi yoksa ani mi başladığı dahil olmak üzere uygun bir ağrı öyküsü alınmalıdır.

Diz OA nın ortak semptomları şunlardır:

• Sabah erken saatlerde sertlik
• Oturduktan sonra ağrı
• Artan aktivite sonrası ağrı
• Azalmış mobilite
• Etkilenen bacakta ağırlık aktarma zorluğu
• Günlük aktivitelerde azalma
• Uyku etkilenebilir.

Objektif değerlendirme

Kapsamlı bir öznel değerlendirmeden sonra, hastanın teşhisi zaten net olabilir, ancak, ayırıcı tanıları dışlamak ve hareket aralığı (ROM) gibi nesnel sonuç ölçütleri sağlamak için her zaman nesnel bir değerlendirme yapmak gerekir.

Dizin değerlendirilmesi: OA çok reaktif veya tahriş olmuşsa genişleyebilir, şişebilir veya kırmızı olabilir.

Genel olarak değerlendirme: dinlenirken ve sandalyeden kalkma ve sandalyeden inme gibi günlük aktivitelerin simülasyonlarını gerçekleştirirken hareket modelleri

Yürüyüş değerlendirmesi: Ağrı nedeniyle yürüme yardımcılarının kullanılması gerekebilir, yürüyüş sırasında sertlik var mı, etkilenen dizde önemli ölçüde azalmış ağırlık var mı?

Palpasyon: Şişlik, sıcaklık değişiklikleri, eklem çizgisi hassasiyeti akut olarak ağırlaşmış OA’de mevcut olabilir.

ROM: eklemde sertlik veya osteofit oluşumu nedeniyle fleksiyon ve ekstansiyon sınırlı olabilir.

Kuvvet: ağrı ve kondisyon düşüklüğünden dolayı OA’te kuvvetin azalması normaldir.

Normal fonksiyonel aktiviteler: merdiven çıkma gibi etkilenebilir.

Denge: Ağrı nedeniyle etkilenebilir, düşme riskini ortadan kaldırmak için bunun değerlendirilmesi gerekir.

Fizyoterapi Yönetimi

OA tanısı olan tüm hastalarda fizyoterapiye başlanmalıdır.

Ağrı, kişiye bağlı olarak farklı yoğunluklarda ortaya çıkan yaygın bir semptomdur, mutlaka OA progresyonunun şiddeti ile ilişkili değildir.

Egzersizin ağrı yönetimi kadar etkili olduğu ve ayrıca kısa vadede fiziksel fonksiyonu iyileştirdiği kanıtlanmıştır.Egzersizler başlangıçta bir fizyoterapistin gözetiminde gerçekleştirilmelidir ve uygun şekilde talimat verildiğinde bu egzersizler evde yapılabilir, ancak araştırmalar grup egzersizinin kombinasyonunun daha etkili olduğunu göstermiştir.

Fizyoterapinin Rolü

Eğitim

• OA nın ne olduğunu anlamak
• Ağrıyı açıklamak
• OA in uzun vadeli yönetimi açıklanmalıdır.
• Aktivite modifikasyonu ile ilgili eğitim verilmelidir.
• Kilo vermenin rolü anlatılmalıdır.
• Aktif, sağlıklı yaşam tarzını teşvik edilmelidir.

Egzersiz

• Diz ağrısı ve inflamasyon azaltır.
• Diz eklemi hareket açıklığı sağlanmalıdır.
• Alt kinetik zincir kuvvetlendirilmelidir.
• Kardiyovasküler egzersiz
• Propriyosepsiyon, çeviklik ve denge geliştirilmelidir.
• Fonksiyon geliştirilmelidir.
• İhtiyaç olduğunda yürüme yardımcılarının gerektiği gibi kullanılması

Kara bazlı egzersizler çoğu insan için idealdir ve şiddetle tavsiye edilir. 

Egzersizin ayrıca diğer komorbiditeler ve genel sağlık için faydalı olduğu bulunmuştur. Yürüme, direnç eğitimi, bisiklet, yoga ve Tai Chi bu tür egzersizlere örnektir. Uzun süreli egzersiz uyumunu sağlamak için hastanın hedefleri ve hobileri dikkate alınarak, başlangıçta bir fizyoterapist tarafından kişiselleştirilmiş bir egzersiz programı belirlenmelidir.

Diğer Müdahaleler

Hidroterapi - bu, özellikle ağrı çok yüksekse yararlı olabilir. Ağırlık taşımayan bir pozisyonda diz eklemi çevresinde kuvvet oluşturmak ve sertliği azaltmak faydalı olabilir.

Bantlama - eklemi destekler, bu kısa vadede kullanışlıdır.

Manuel terapi - ROM u iyileştirmek için etkilidir.

Masaj - ağrıyı kontrol etmek için yararlı olabilir, ancak bu, etkinliğini gösteren düşük kanıtlara sahiptir.

Elektroterapi – TENS ağrının azaltılmasında ve kas stimülasyonu kuadriseps kuvvetini artırmak için kullanılabilir.

Sağlık Yönetimi

Ağrıyı kontrol etmede konservatif tedavi yeterli değilse, cerrahi müdahaleler araştırılabilir. Bu durum için en yaygın cerrahi biçimler:

Terapötik Enjeksiyonlar

Artroskopi - osteofitleri ve herhangi bir dejeneratif menisküs yırtığını ortadan kaldırmak amacıyla (XR de osteofit yoksa bu düşünülmemelidir) 

Yüksek tibial osteotomi - hasta ameliyat öncesi fonksiyonel seviyeyi karşılıyorsa

Patellofemoral eklem artroplastisi - eğer sadece patellofemoral eklem etkilenirse ve tibiofemoral eklemler sağlıklıysa

Unikompartmantal diz artroplastisi - eğer sadece bir kompartman (medial veya lateral) etkilenirse

Total diz protezleri

Diz OA, başlangıçta en iyi şekilde konservatif yönetim ile yönetilir. Bu müdahalenin başarısız olması ve OA cerrahi seçeneklerini pozitif radyografi ile uzun vadede ağrıyı azaltmak ve yaşam kalitesini iyileştirmek için düşünülebilir.Diz OA tedavisi konservatif yöntemlerle başlar ve konservatif tedavi başarısız olduğunda cerrahi tedavi seçeneklerine ilerler. Sağlıklı yaşam tarzını teşvik etmek ve ağrıyı kontrol etmek için disiplinli multidisipliner bir ekip yaklaşımı benimsenmelidir (doktor,fizyoterapist,diyetsiyen).Ağrı yönetilemez hale gelirse ortopedi uzmanlarına başvurulmalıdır.

Klinik Çıkarım: OA tedavisinde ilk denenmesi gereken yaklaşım konservatif tedavidir. Egzersiz kişinin fonksiyonelliğini arttırmada ve ağrının azaltılmasında etkilidir. Kilo yönetimi ve aktif bir yaşam benimsemek tedavide önem taşımaktadır.

Hazırlayan: Fzt. Birgül Dıngırdan

Referanslar
Jennifer Reft. Knee Osteokinematics and Arthokinematics. Available from: http://www.youtube.com/watch?v=EyhiCvWER0Y [last accessed 07/12/2014]
Brukner P, Clarsen B, et al. Brukner & Khan s Clinical sports medicine 5th edition. McGraw Hill Education; 2017; p777
Buckwalter JA, Mankin HJ, Grodzinsky AJ. Articular cartilage and osteoarthritis. Instructional Course Lectures-American Academy of Orthopaedic Surgeons. 2005;54:465.

Daha fazla oku: Diz Ağrısı ve Diz Osteoartriti Olanlar İçin Ev Tabanlı Egzersiz Programı