Üst ekstremite robotik rehabilitasyonu son yıllarda teknolojinin gelişmesine bağlı olarak gelişmiştir. Normalde fizyoterapistler tarafından uygulanan yoğun emek ve manuel terapiye yardımcı olarak rehabilitasyonu desteklemek veya kolaylaştırmak için kullanılır.

Üst ekstremite rehabilitasyonu için iki ana robotik cihaz türü vardır: uç efektör tabanlı ve dış iskelet tabanlı robotlar. Uç efektör sistemin temel avantajı, farklı vücut ölçülerine sahip hastalara uyum sağlamasıdır. Bunun tersine, dış iskelet üst ekstremite robotu farklı hastalarda çeşitli modifikasyonlara ihtiyaç duyar çünkü doğru çalışması için optimal bir eklem adaptasyonuna ihtiyaç duyarlar. Robotik cihaz türlerinin örnekleri şunlardır: T-WREX, ARMin, MIME, ARM Guide, Bi-Manu- Track, GENTLE, Armeo ve Amadeo.

El, işlevselliği ile çok önemli bir role sahiptir. Yemek yeme, giyinme, nesne manipülasyonu ve el yazısı gibi günlük yaşam aktivitelerinde kullanılır. Bu nedenle, yeniden eğitimi ve kavrama becerilerinin iyileştirilmesi, yaşam kalitesini iyileştirmek için kritik öneme sahiptir. Bu temel becerileri yeniden öğrenmek için el terapisi kullanılır. Üst ekstremite bozukluğu, inme sonrası hastaların yaklaşık %70'inde bildirilmiştir ve önemli bir sorundur. Parkinson ve Multipl Skleroz hastalarında da sıklıkla üst ekstremite disfonksiyonu vardır.

İnme ve Spinal Kord Yaralanmaları: Birkaç robotik makinenin inmeli hastalarda etkili olduğu gösterilmiştir. Örneğin, Armeo Spring inme geçiren ve sonrasında hemiparezi olan hastalarda hemiparetik kol, önkol ve bilekte fonksiyonel işlevin iyileşmesine yardımcı olur. Sistem, hastanın kolunu destekleyen ve hemiparetik kolun 3 boyutlu uzayda kalan aktif hareketini göz önüne çıkaran bir dış iskelettir. Sanal gerçeklik hız, yön ve hareket alanında değişen zorluk seviyeleri ayarlamak için tasarlanmıştır. Sistem, iyileşme süreci sırasında hasta için zorluk seviyesinin uygun şekilde ayarlanmasına izin vermek için belirli hareket parametreleri (güç, hareket aralığı ve koordinasyon) hakkında bilgi sağlar. Parmaklara ve ele özgü Amadeo, inme hastalarında faydalı olduğu gösterilen başka bir robotik sistemdir.

Amadeo tedavisi şunlardan oluşur:

1. Sürekli Pasif Terapi

2. Yardımlı Hareket Terapisi

3. Balon Eğitimi (hedefe yönelik görevleri yerine getirerek sanal ortamda aktif eğitim)

Geleneksel Mesleki Terapi yöntemleriyle karşılaştırılabilir şekilde, robotik terapi grubundaki hastalar tedavinin sonunda (4/5 hafta) Fugl-Meyer Ölçeği (FM) ve Box and Block Test’te (BB) önemli yol katetti ve 3 aylık takip sonunda tedavinin etkilerinin sürdüğü görüldü. Bu sonuç çok önemlidir çünkü elde edilen kazanç egzersiz veya zamana bağlı değildir ancak beyin yapılarının yeniden düzenlenmesine yardımcı olabilir.

Multiple Skleroz: Sınırlı kanıtlar Armeo Spring'in Multipl Skleroz (MS) hastalarında etkili bir rehabilitasyon aracı olduğunu da göstermiştir. Kas gücünde herhangi bir değişiklik gözlenmezken, fonksiyonel kapasite testleri tedaviden sonra önemli ölçüde iyileşme olduğunu göstermiş ve iyileşmelerin 2 aylık takipte de sürdüğü gözlenmiştir. Bu hastalarda yüksek düzeyde üst ekstremite deformitesi bulunduğunu unutmamak önemlidir. 

Parkinson: Parkinson rehabilitasyonunda robotik üzerine yapılan araştırmaların çoğu, yürüyüşle ilgilidir. Fakat 2014’de yapılan bir çalışma, Bi-Manu-Track robotunun üst ekstremite işlevi üzerindeki etkilerini inceledi. Robotla, 45 dakikalık 10 tedavi seansından sonra, hastalar Nine-Hole Peg testinde ve Fugl-Meyer'in üst ekstremite kısmında önemli gelişmeler gösterdi. İki haftalık takipte, Nine-Hole Peg testindeki gelişmelerin etkilerinin hala sürdüğü görüldü.

Klinik Çıkarım: Robotik rehabilitasyon alt ekstremitede yürüyüş eğitimi için kullanıldığı gibi, üst ekstremitede el fonksiyonlarını iyileştirmek için de kullanılabilir. Robotik rehabilitasyonun hastalara fayda sağladığı ve tedavi etkilerinin uzun dönem devam ettiği de çalışmalarla gösterilmiştir.

Hazırlayan: Ece Yüksel

Referanslar
Zariffa J, Kapadia N, Kramer JLK, Taylor P, Alizadeh-Meghrazi M, Zivanovic V, et al. Effect of a robotic rehabilitation device on upper limb function in a sub-acute cervical spinal cord injury population. IEEE Int Conf Rehabil Robot [Internet]. 2011;50(3):220–6. Available from: http://dx.doi.org/10.1038/sc.2011.104
Sale P, Mazzoleni S, Lombardi V, Galafate D, Massimiani MP, Posteraro F, et al. Recovery of hand function with robot-assisted therapy in acute stroke patients: a randomized-controlled trial. Int J Rehabil Res [Internet]. 2014;37(3):236–42. Available from:

Daha fazla oku: Robotik Rehabilitasyon Alt Ekstremite -1