Tendon dokusu, hareket üretmek için kas kontraktil kuvvetlerinin iletilmesinde önemli bir rol oynar ve bu nedenle önemli yüklere dayanacak şekilde benzersiz bir şekilde tasarlanmıştır. Hareket sırasında Aşil ve patellar tendonlar vücut ağırlığının yaklaşık 8 katına kadar kuvvete maruz kalabilir. Bir tendonun tekrarlayan yüklenmesi, aktivite sırasında tendon bölgesinde ağrı, palpasyonda lokal hassasiyet, tendonun lokal şişmesi ve performansta bozulma ile karakterize klinik bir durum olan tendinopati dahil olmak üzere aşırı kullanım yaralanmalarına neden olur. Tendinopatili bireylerden elde edilen tendon dokusu, iltihaplanmadan ziyade tipik olarak sağlıklı dokudan daha hücreseldir ve hem kolajen dejenerasyonu ve nekrozu dahil olmak üzere genel doku dejenerasyonunun hem de neovaskülarizasyon, düzensiz lif yapısı ve artmış rejenerasyon belirtilerini gösterir. 
 

Sağlıklı Tendonun Yüke Tepkisi

Genel olarak egzersizin hem iskelet kasını  hem de tendonu etkileyebileceği bilinmektedir.  Egzersiz yapıldığında kan akışında ve kollajen sentezinde akut bir artış görülür ve egzersiz uzun süreli yapılırsa  doku hipertrofisine yol açar. Adaptasyonun büyüklüğü ve türü, muhtemelen yükün büyüklüğü, gerçekleştirilen hareket açıklığı, kasılma modu (eksantrik uzatma/konsantrik kısaltma), hareket hızı, tekrar sayısı ve egzersiz seansları arasındaki dinlenme süreleri dahil olmak üzere egzersiz rejimine bağlıdır. Bu bileşenleri değiştirerek, dayanıklılıktan (düşük yük, yüksek hız, çok tekrar) kuvvet (yüksek yük, düşük hız, az tekrar) programlarına kadar, aralarında sayısız kombinasyon bulunan çok çeşitli egzersiz programları oluşturulabilir. Tendon daha büyük yüklere daha güçlü tepki verir ancak bunun ötesinde fazla yükün zararlı hale gelmesi muhtemel birdurumdur. Daha yavaş yükleme rejimleri, hızlı yüklemeden daha üstün olabilirken, yükleme seansları arasındaki toparlanmanın önemi belirsizdir.

Eksantrik ve Konsantrik Kas Kasılmaları Altındaki Tendon

Açıkça söylemek gerekirse, "konsantrik" ve "eksantrik" tanımları yalnızca aktif olarak kasılan kaslar için geçerlidir. Tendon, yük arttığında uzayan, azaldığında kısalan mekanik olarak pasif bir yapıdır. Bu nedenle, belirli bir yük ve hareket aralığı için kas kasılma modunun tendon dokusu üzerinde farklı bir etkiye sahip olup olmayacağı şüphelidir. Kasların konsantrik olarak kasılmasından ziyade eksantrik olarak kasılması daha fazla maksimum kuvvet üretebilmesi ve daha fazla mekanik stimülasyon potansiyeli olduğunu düşündürür.  Buna göre, tendonun eksantrik yükleme sırasında konsantrik yüklemeden daha fazla gerebileceği öne sürülmüştür. Rehabilitasyonda kullanılan tipik bir yük olan vücut ağırlığına karşı bir topuğun yükselme/düşüşünün konsantrik ve eksantrik bileşenleri sırasında aşil tendonu yükü ve gerilmesinin özdeş olduğu gösterilmiştir Hayvan modellerinde, aynı kuvvet seviyesinde konsantrik veya eksantrik kasılmanın, hücresel seviyede kollajen ekspresyonunu etkilemediği gösterilmiştir.  Yakın tarihli bir çalışma, sağlıklı insan deneklerde kasılma modunun tendon (ve kas) hipertrofisi üzerindeki etkisini incelemiştir. 12 haftalık direnç antrenmanı, bir tarafta izole konsantrik diz ekstansiyonu ve karşı dizde eksantrik diz ekstansiyonundan oluşuyordu. Setler, tekrarlar ve yükleme süresi taraflar arasında benzerdi, ancak eksantrik taraf için yükleme, konsantrik tarafın yüklemesinin %120 si kadardı. Sonuçlar, konsantrik veya eksantrik kasılmalı direnç eğitiminin benzer büyüklükte tendon hipertrofisi ürettiğini göstermiştir. Bu bulgular, sağlıklı tendondaki hücresel ve doku yanıtının kasılma modundan bağımsız olduğu fikrini güçlendirmektedir.

Eksantrik Kas Kasılmasının Aşil Tendonu Üzerindeki Etkisi 

Aşil tendinopatisi için eksantrik yükleme rejimlerinin, ağrıda azalma ve gelişmiş fonksiyon dahil olmak üzere klinik iyileştirmeler sağlayabileceği gösterilmiştir.   Birkaç çalışma, vücut ağırlığı ile izole eksantrik yüklemeyi diğer yük oluşturmayan tedavi türleriyle (örneğin, proloterapi, kriyoterapi, ateller) karşılaştırmıştır.  Bu çalışmaların çoğu, alternatif tedaviye göre etkisi değişse de eksantrik egzersiz ile önemli klinik iyileşmeler bildirmektedir. Ancak bu çalışmaların hiçbirinde alternatif bir kas kasılma modu (konsantrik veya izometrik) kullanan bir karşılaştırma grubu bulunmadığından kas kasılma modunun bir rol oynayıp oynamadığı henüz bilinmemektedir.

Aşil Tendinopatisi için Diğer Kasılma Rejimlerine Göre Eksantrik Kas Kasılmasının Etkisi 

Sınırlı sayıda çalışma, aşil tendinopatisi için diğer yükleme rejimlerine göre izole eksantrik egzersizin etkisini araştırmıştır.  Yüksek eksantrik yüke sahip hızlı topuktan düşme egzersizlerinin genel ağrıyı azaltmada düşük yüklerde izotonik konsantrik/eksantrik egzersizlere göre daha etkili olduğu gösterilmiştir. İzole eksantrik ve konsantrik  yüklemeyi karşılaştıran çalışmalar ise her iki rejimde de ağrıda azalma oranının benzer olduğunu belirtmişlerdir. Bir başka çalışma, haftada 3 kez ağır yavaş direnç eğitiminin, Aşil tendinopatisi olan hastalarda haftada 7 gün uygulanan geleneksel eksantrik rejime kıyasla semptomları azaltmada eşit derecede etkili olduğunu gösterilmiştir. Bu veriler, farklı kas kasılma yükleme rejimlerinin Aşil tendinopatisi olan hastalarda aynı klinik iyileşmeyi sağlayabileceğini göstermektedir. 

 Eksantrik Kas Kasılmasının Patellar Tendon Üzerindeki Etkileri 

Aşil tendinopatisine benzer şekilde, patellar tendinopati için eksantrik yükleme rejimlerinin klinik iyileşmeler sağlayabileceği öne sürülmüştür. Hastalar tipik olarak etkilenen uzuv üzerinde kısmi bir squat gerçekleştirirken etkilenen patellar tendonu eksantrik olarak yükler ve ardından etkilenmemiş tendonu konsantrik olarak yükleyerek başlangıç ​​pozisyonuna döner. Bir çalışma, vücut ağırlığı ile izole eksantrik yüklemeyi, ultrason veya enine friksiyon masajıyla yapılan yüksüz terapiyle karşılaştırmıştır ve eksantrik yüklenmenin yüksüz terapiden çok daha büyük oranda klinik iyileşmeler sağladığını bildirmiştir. 

Patellar Tendinopati için Diğer Kasılma Rejimlerine Göre Eksantrik Kas Kasılmasının Etkisi 

Patellar tendinopati için sadece 1 çalışma, izole eksantrik yüklemeyi eşit yük büyüklüğü, hacim ve hızda aynı konsantrik yükleme rejimiyle karşılaştırmıştır ve eksantrik yüklemenin ağrıyı azaltmada konsantrik yüklemeden daha etkili olduğu sonucuna varmışlardır. 

Klinik Etkiler 

Tendinopatiler, sporcular arasında yaygın bir rahatsızlıktır ve şu anda etiyolojisi  tam olarak bilinmemektedir. Önerilen birkaç tedavi seçeneği olmasına rağmen, yükleme rejimlerinin iyi klinik sonuçları olduğu görülmektedir. İlk çalışmalar, tendinopati için eksantrik yükleme paradigmasını destekleyen, izole eksantrik kasılmaya sahip bir egzersiz programı önermiştir. Ancak, bu derlemede ana hatlarıyla belirtildiği gibi, yüklemeye dayalı bir rejimin eksantrik bileşenini izole etmek için çok az kanıt vardır. Tendon adaptasyonlarını etkilemesi muhtemel olan temel mekanizmalar, esas olarak tendon yükü/gerilme büyüklüğü ve süresi ile ilgili görülmektedir . Farklı egzersiz rejimlerini ve farklı egzersiz dozlarını doğrudan karşılaştıran çok az klinik çalışma vardır ve mevcut kanıtlar izole eksantriklerin üstünlüğü konusunda çok az destek sağlamaktadır.  

Hazırlayan: Fzt. Nida MÜDÜROĞLU

Couppé, C., Svensson, R. B., Silbernagel, K. G., Langberg, H., & Magnusson, S. P. (2015). Eccentric or Concentric Exercises for the Treatment of Tendinopathies?. The Journal of orthopaedic and sports physical therapy, 45(11), 853–863. https://doi.org/10.2519/jospt.2015.5910

Daha Fazla Oku: Lateral Dirsek Tendinopatisinde Eksantrik Egzersizin Etkileri