Kayakçı başparmağı, başparmağın hiperabdüksiyon travması nedeniyle başparmağın metakarpofalangeal (MCP) ekleminin ulnar kollateral bağının (UCL) akut kısmi veya tam rüptürüdür. Toplam UCL yırtıklarının %64-87’sinde Stener lezyonu oluşabilir. Stener lezyonu, ulnar kollateral ligament yırtılıp addüktör pollisis aponevrozu yüzeyine doğru yer değiştirmesi ve bir şişlik oluşmasıdır. Bu durum bağın yeniden yerine bağlanmasını imkansız kılar ve ameliyat gerektirir. 

UCL yırtıkları çoğunlukla proksimal falanksın distal yapışmasında oluşur. Ayrıca; proksimal avulsiyon, proksimal ve distal kemikli avülsiyon, kemik avülsiyonu ile birlikte izole UCL orta hat yırtığı da meydana gelebilir. Bu yaralanma tüm başparmak yaralanmalarının %86’ısını oluşturur. Ayrıca kayakçıların en sık karşılaştığı yaralanma türü olmakla beraber diğer spor dallarında ve günlük hayatta düşme, kaza gibi nedenlerle oluşabilmektedir. Kaza ve düşme kaynaklı yaralanmalar bu tür yaralanmaların %40’ını oluştururken, futbol veya dövüş gibi sporlar %30’unu, kayak sporu ise yalnızca %10’unundan sorumludur.

Karakteristik Özellikler ve Semptomlar

En yaygın şikayet başparmağın metakarpofalangeal ekleminin ulnar yönünde ağrıdır, yine aynı bölgede palpasyonda hassasiyet olabilir. Akut yaralanmalarda morarma ve inflamasyon görülür. Kronik vakalarda hastalar tipik olarak çengel kavramada ağrı ve kuvvetsizlikten şikayet ederler. Bu şikayetlere ek olarak; başparmak ve işaret parmak arasındaki ağ boşluğunda ağrı, hassasiyet, şişlik ve renk değişiklikleri görülebilir. Hareketle artan el bileğine doğru yayılan ağrı da ortaya çıkabilir. 

Yaralanma Dereceleri
Grade 1: Bağlar gerilir ancak yırtılmaz. Hafif bir yaralanmadır. İstirahat ve hafif germeler ile düzelebilir.

Grade 2: Bağlarda 3 mm’den az kısmi yırtık oluşur. 5-6 hafta atel veya alçı takmak gerekir.

Grade 3: Bağlarda 3 mm’den fazla tam yırtık oluşur. Cerrahi müdahale gerektirir.

Grade 4: Bağlarda tam yırtık ve Stener lezyonu oluşur. İmmobilizasyon imkansızdır ve cerrahi müdahale gerekir.

Fizyoterapi ve Rehabilitasyon

Kayakçı başparmağının tedavisi kısmi ve tam kopmalar için farklılık gösterir. 

Kısmi yırtıklarda, MCP eklemi sabitlenmiş, gereksiz immobilizasyonu önlemek amacıyla IP eklem bağlantısı serbest bırakılmış splintler tercih edilir. Konservatif tedavi için uygun hastalar; MCP ekleminin 30° den az valgus stres testi, eklem kenar aralığının 15° den az farkı ve radyografilerde avülsiyon kırığı belirtisi olmamasıdır. 

Splintin kullanım süresi uygulamada 2 ila 6 hafta arasında farklılık gösterse de, yakın zamanda yapılan bir çalışmada 4 haftalık süre boyunca kullanılması önerilmiştir. Termoplastik splint kullanımı IP harekete izin verdiğinden ve bağın iyileşmesine de optimal olanak sağladığından önerilmektedir. Splint için optimal pozisyonlama; MCP ekleminin hafif bir ulnar deviasyon ile hafif fleksiyonudur.  

Kısmi Yırtıklarda Fizyoterapi

İmmobilizasyon dönemi bittikten sonra hasta fizyoterapiye başlayabilir. 4 hafta sonra seans sırasında hasta ateli çıkararak nazik fleksiyon ve ekstansiyon eklem hareket açıklığı egzersizlerine başlayabilir. 8 hafta sonra kademeli kuvvetlendirme egzersizlerine başlanabilir. Ancak 12 haftaya kadar hasta şiddetli baş parmak kullanımı gerektiren aktivitelerden kesinlikle kaçınmalıdır. Kavrama ve çimdikleme aktiviteleri 10-12 haftaya kadar yapılmamalı ve tolere edildikçe ilerletilmelidir. 

Postoperatif Fizyoterapi

İmmobilizasyon süresi genellikle 6 haftadır. Cerrahi sonrası ortalama 4-5 hafta splint kullanılır. İstirahat sonrası eklem hareket açıklığı egzersizlerine hemen başlanması önerilmektedir. Cerrahi sonrası spora dönüş süresi ortalama 3-4 aydır. Yapılan çalışmalarda ameliyat sonrası günlük yaşama dönüşte başarılı sonuçlar elde edilmiş ve hastaların %96’sı sonuçlardan memnun kalmıştır. 

Hazırlayan: Uzm. Fzt. Nuri Sengir

Referanslar
Ritting AW, Baldwin PC, Rodner CM. Ulnar collateral ligament injury of the thumb metacarpophalangeal joint. Clinical Journal of Sport Medicine. 2010 Mar 1;20(2):106-12.
Mandhkani Mahajan. Rupture of the ulnar collateral ligament of the thumb. Mahajan and Rhemrev International Journal of Emergency Medicine. 2013;6: 31.

Daha fazla oku: Ayak ve Ayak Bileği Motokros Yaralanmaları