Kişi bel ağrısını üç nedenle hissedebilir. Bunlar: lumbosakral bölge, radikuler ve yansıyan ağrıdır. Lumbosakral bölgede görülen ağrılar L1-L5 arası bölgede, sakral bölgede ve S1 ile sakrokoksigeal bölgedeki hissedilen ağrıları ifade eder. Radikuler bacak ağrısı sinir veya dorsal sinir kök irritasyonu sebebiyle ekstremite boyunca dermatomal yayılan ağrıyı yansıtır. Yansıyan ağrı ise ağrı kaynağından uzak dermatomal olmayan bir bölgede hissedilen ağrıdır. 
 

Lokalizasyonunun yanı sıra bel ağrısı süreye göre de sınıflandırılabilir. Yeni başlangıçlı 6 haftaya kadar hissedilen ağrılar akut, 6-12 hafta arası hissedilen ağrılar subakut ve 12 haftadan daha uzun süren ağrılar ise kronik olarak sınıflandırılır. Hastanın tedavinin seyrinde kendi yönetimini öğrenmesi önemlidir. Ağrılı durumda dahi olsa yatak istirahatinin minimuma indirilmesi ve mevcut olanaklar dahilinde hastanın aktif kalması önemlidir. Aynı zamanda ağrı deneyiminde psikososyal ve duygusal faktörler önemlidir. 

Değerlendirme 

Değerlendirme tedavinin temel unsurudur. Bel bölgesinde semptomları olan bir hastayı değerlendirirken her zaman kesin bir neden belirlemek mümkün olmayabilir; çünkü hastaların yaklaşık %85’inde ilk değerlendirmede non spesifik bel ağrısı teşhisi konulur. Hastanın ağrısının ne kadar süredir devam ettiği, lokasyonu, ağrısını arttıran, azaltan faktörlerin sorgulanması önemlidir. Ağrı hissini daha iyi tanımlamak, ifade edebilmek amacıyla ağrı hissinin nasıl olduğunun sorgulanması önemlidir. Örneğin yanma, elektrik çarpması şeklinde gibi. Ağrı şiddetinin sorgulanması, kırmızı bayraklar açısından değerlendirilmesi ve sosyal, psikolojik açıdan değerlendirilmesi de önemlidir. 

Fiziksel değerlendirme kısa da olsa kapsamlı da olsa bel ağrısında en temel aşamadır. Fiziksel değerlendirmeye nörolojik değerlendirme de dahil edilmeli alt ekstremite duyu ve motor değerlendirmesi, derin tendon refleksi testleri, üst motor nöron refleksi değerlendirmeleri yapılmalıdır. Normal eklem hareket açıklığı da değerlendirilmelidir. Lateral rotasyon ve ekstansiyon ile birlikte ağrının provoke edilmesi faset eklemde bir problem olmasını düşündürebilir. Fleksiyon ile birlikte ağrının tetiklenmesi diskojenik veya lumbal bölgenin aksiyel yüklenmesi ile birlikte görülen ağrıyı düşündürebilir. 

Bazı özel testler de bize hastanın durumu hakkında fikir verebilir. Örneğin Patrick Faber testi kalça ve sakroiliak eklem hakkında fikir verebilir. Fleksiyon, abduksiyon ve eksternal rotasyon ile birlikte ağrının kasıkta hissedilmesi kalçayı düşündürebilir. Düz bacak kaldırma testi, lumbal sinir köklerinin ve hamstring kaslarının değerlendirilmesinde kullanılabilir. Hastanın lumbal sinir köklerinde gerginlik yaratılması ile birlikte pozitif bir test kişinin radikuler ağrı yaşadığını düşündürebilir. Eğer ağrı uyluk bölgesinde lokalize ise hamstringlerdeki gerilimi düşündürebilir. Gaenslen testi sakroiliak eklemi test etmek için kullanılabilir. 

Bel ağrısının etiyolojisi hastanın öyküsüne, fizik muayenesine bağlı değişiklik gösterebilir. Miyofasiyal ağrı özellikle travma veya tekrarlanan hareket yaralanmalarından sonra görülen bir kas iskelet sistemi problemidir. Hastalar paraspinal kaslarda ağrı hissedebilir. Faset eklemde problemin olması faset eklemde dejenerasyon olması veya intervertebral disklerdeki dejenerasyon nedeniyle görülebilir. Hastalar tarafından ağrı sıklıkla derin ve ağrılı bir his olarak tanımlanabilir. Genellikle ağrı hissi dizin üstünde sonlanır ancak bazen bir veya iki kalçaya, kasıklara yayılan ağrı olabilir. Uzun süreli ayakta durma, uzun süreli oturma, psikososyal faktörler ağrıyı tetikleyebilir. Bir diğer bel ağrısı nedeni diskojeniktir. Tipik olarak hastalar belin ortasında ağrı hisseder, perifere yayılma minimumdur. Ancak bazen kalça ve uyluğa yayılan ağrı da olabilir. Uzun süreli oturma, araba kullanma, fleksiyon ile birlikte ağrı artabilir. 

! Tedavi hastaya özel planlanmalıdır. Ağrı yönetimi, fonksiyonelliğin arttırılmasında fizyoterapi önemlidir. 

Hazırlayan: Fzt. Birgül Dıngırdan

Referans: Urits, I., Burshtein, A., Sharma, M., Testa, L., Gold, P. A., Orhurhu, V., … & Kaye, A. D. (2019). Low back pain, a comprehensive review: pathophysiology, diagnosis, and treatment. Current pain and headache reports, 23(3), 1-10.

Daha Fazla Oku: Bel Ağrısı ve Gluteus Medius İlişkisi