Nistagmus, tek veya iki gözün de sağa sola, yukarı aşağıya ya da daire şeklindeki hızlı ve istemsiz hareketleri ifade eder. Nistagmus, gözlenen hareketin türüne göre tanımlanabilir:

-Sarsıntı nistagmus bir yönde yavaş, diğerinde hızlıdır

-Sarkaç(pendular)  nistagmus her iki yönde de aynı hızdadır

-Rotasyonel(dönerli) nistagmus, Z Ekseni yönünde döner..

Bu hareketler görüşü azaltabilir, derinlik algısını, dengeyi ve koordinasyonu etkileyebilir.

Nistagmus şu anda tedavi edilemez ancak özellikle çocukluk çağı kataraktları ve şaşılık gibi altta yatan bazı durumlar tedavi edilebilir ve nedeni olan bazı nörolojik durumlar için tedaviler bulunabilir.

Etiyoloji

Nistagmus, beynin göz hareketlerini kontrol eden bölgelerindeki anormal işlevlerden kaynaklanır. Doğumda mevcut olabilir veya yaşamın ilerleyen dönemlerinde gelişebilir. 

İnfantil nistagmus genellikle üç aylıkken gelişir. Albinizm, doğuştan iris yokluğu, az gelişmiş optik sinirler veya doğuştan katarakt gibi durumlarla ilişkilidir. 6 aydan 3 yaşına kadar olan çocuklar, spasmus nutans olarak bilinen bir nistagmus formuna sahip olabilirler. Bu form genellikle 2 ila 8 yaş arasında müdahale olmaksızın iyileşir. Karakteristik olarak, çocuklar bu tür nistagmusla genellikle başlarını sallar veya eğirler ve gözleri de herhangi bir yönde hareket edebilir. 

Nistagmus eğer yaşamın ilerleyen dönemlerinde gelişirse, araştırmayı gerektirir. Buna neden olan şeyler örneğin alkol; ilaçlar, özellikle sakinleştiriciler; kafa yaralanması; Meniere hastalığı gibi iç kulak sorunları; Tiamin eksikliği; B12 vitamini eksikliği; Beynin göz kontrolünü etkileyebilecek hastalıklar, örneğin tümör veya multipl skleroz.

Belirtiler şunları içerir:

Osilopsi veya durağan görsellerin hareket ettiği yanılsaması (nistagmuslu hastaların yaşadığı başlıca semptom).

Nistagmus, iç kulak veya beyindeki vestibüler sistemi ilgilendiren bir sorunla ilgili olduğunda vertigo, baş dönmesi veya denge kaybı hemen hemen her zaman mevcuttur.

Bulanık görme: Gözler sürekli hareket ettiğinden görüş bulanıktır.

Anormal kafa duruşu:  Bazı insanlar belirli pozisyonlarda göz hareketlerinin azaldığını fark eder. Bu pozisyonu korumak için başlarını hareket ettirebilirler. Bu boyun ve omuz sorunlarına neden olabilir.

Nistagmus yeni oluştuğunda ve yeni baş dönmesi veya vertigo ile ortaya çıktığında hasta derhal tıbbi yardım almalıdır.Sarkaç nistagmusunu ilk kez yaşayan kişileri bir nörolog veya nöro-oftalmolog görmelidir.Tipik olarak acil bir durum olmamasına rağmen, sarkaç nistagmus derhal değerlendirilmelidir. İlişkili semptomlara bağlı olarak, doktor, inme gibi potansiyel olarak tehlikeli bir nedeni ekarte etmek için beyin MRI veya kan testleri gibi testler isteyebilir.

Tedavi

• Ameliyat: Nadir durumlarda, göz hareketi azaltmak için göz kası ameliyatı yapılabilir.
• Sıfır nokta eğitimi: Görmenin en net olduğu yönde gözlerini eğitmek için bir göz bakım uzmanının kişiyle birlikte çalıştığı boş nokta eğitimidir.
• Büyüteç: Büyüteç kullanımı yazıyı büyüterek okumayı kolaylaştırabilir.
• Postural: Nistagmusu azaltan görme pozisyonlarına için değişiklikler yapılabilir, örneğin okuma materyalini yakınlaştırmak gibi.

Durumu yönetmek için çeşitli ilaçlar kullanılmaktadır. Botulinum toksin enjeksiyonlarının, edinilmiş nistagmus formuna sahip bazı kişilere yardımcı olduğu gösterilmiştir (doğuştan nistagmuslu kişilerde genellikle etkili değildir). Gabapentin, baklofen ve memantin ilaçlarının da bazı insanlarda edinilmiş nistagmusun etkilerini azaltmada bir miktar başarılı olduğu kanıtlanmıştır ve ayrıca konjenital nistagmuslu kişiler için denenmektedir. Ancak bu ilaçlar herkese etki etmeyebilir ve yan etkileri olabilir. 

Nistagmuslu kişiler tarafından çeşitli alternatif tedaviler denenmiştir ve bunların işe yaradığına dair sağlam bir klinik veya bilimsel kanıt olmamasına rağmen, bazı insanlar bunların görüşün iyileşmesine yol açtığını söylemektedir. Bunlara görme terapisi, akupunktur, kraniyal osteopati ve Alexander Tekniği dahildir. Gevşeme teknikleri, meditasyon, yoga, pilates veya Tai Chi, stresi azaltarak ve insanların sakin kalmasına  dolaylı olarak yardımcı olabilir. Edinilmiş nistagmuslu kişiler, kaygı, yorgunluk ve stresten uzak olduklarında osilopsinin kötü etkilerinin hafiflediğini fark etmişlerdir. 

Hazırlayan: Fizyoterapist Ayşe Demirtaş
Sekhon RK, Deibel JP. Nystagmus Types.2019

Daha Fazla Oku: Şizofreni Tedavisinde Egzersiz Etkili Mi?