Endometriozis, endometriyal bezlerin ve stromanın rahim dışında büyüdüğü ve pelvik ağrıya yol açarak kadının yaşam kalitesini olumsuz etkileyebileceği karmaşık bir durumdur. Uyku; metabolizma, hafıza ve onarım gibi hayati fonksiyonlarda önemli bir rol oynamasının yanında sosyal, duygusal ve fiziksel iyi olma hali gibi yaşam kalitesini etkileyen faktörler için de çok önemlidir. Ulusal Sağlık ve Beslenme İnceleme Anketi nden yapılan büyük bir çalışmada, optimal uyku seviyeleri, tüm nedenlere bağlı ölüm riskinin azalması ve sağlıkla ilgili daha yüksek yaşam kalitesi ile ilişkilendirilmiştir. Uyku disfonksiyonu kronik ağrı durumları olan hastalarda yaygındır ve uyku kalitesinin kötü olması dismenore (ağrılı adet kanaması) ve kronik pelvik ağrı ile de ilişkilidir.

Bilimsel çalışmalar ne diyor?

Araştırmalar, uyku bozukluğunun yalnızca ağrının bir sonucu olmadığını, aynı zamanda daha kötü ağrıya da yol açabileceğini öne sürüyor. Edwards ve ark. günlük uyku düzenindeki değişmelerin hastanın ertesi gün ağrı derecesini etkilediğini ortaya çıkarmıştır. Bunlara ek olarak, başka bir çalışma, yetersiz uykunun daha yüksek inflamatuar bulgulara ve ağrı oranlarının artmasına yol açtığını göstermiştir. Bu bulgular, kronik ağrılı hastaların tedavisinde uykunun hedeflenmesi gerektiğini vurgulamaktadır. 

Bu çalışmada, zihinsel sağlık ve fonksiyonel yaşam kalitesi için doğrulanmış anketlerin kullanımı da dahil olmak üzere, daha kötü uyku ile ilişkili çok faktörlü değişkenleri değerlendirmek için kapsamlı bir prospektif veri tabanı kullanarak cerrahi olarak doğrulanmış endometriozisi olan kadınlarda uyku kalitesinin nicel bir analizi gerçekleştirilmiştir. Amaç, zayıf uyku ile bağımsız olarak ilişkili faktörleri belirlemektir ve bu durum, bu popülasyonda yaşam kalitesini iyileştirmeye yönelik stratejilere işaret edebilir.

Bu çalışmaya katılmak isteyen kadınlar dahil edilmişlerdir. Uyku soruları dahil olmak üzere temel anketleri cevaplamışlardır ve ardından Haziran 2015 ile Haziran 2017 tarihleri arasında merkezde görsel hastalık eksizyonu (kesip çıkartma) ve endometriozisin histopatolojik doğrulaması ile ameliyat edilmişlerdir. “Kanama yok” veya “asla cinsel olarak aktif değil” diyen kadınlar, dismenore ve disparöniyi (ağrılı cinsel ilişki) değerlendirebilmemiz için adet gören ve cinsel açıdan aktif kadınlara odaklanmak için analizden çıkarılmıştır.

Kronik Ağrı Uyku Envanteri (CPSI), daha önce kronik ağrı için klinik araştırmalara giren hastalarda doğrulanmış 5 maddelik bir ankettir. CPSI 5. madde, 0 (çok zayıf) ile 100 (mükemmel) arasında sabitlenmiş 100 mm Görsel Analog Skalası (VAS) ile derecelendirilen “Uykunuzun genel kalitesini nasıl derecelendirirsiniz?” diye sorar. Birincil sonucumuz için, CPSI’in madde 5 i, hastaların soldan (0 veya çok zayıf) sağa (100 veya mükemmel) hareket edebilecekleri çevrimiçi bir VAS çubuğu ile hastalara genel uyku kalitesi hakkında sorular sorarak çevrimiçi hasta kayıt defterine dahil edilmiştir.

Endometriozisli kadınlarda daha düşük uyku kalitesi, daha kötü yaşam kalitesi, depresyon ve ağrılı mesane sendromu ile bağımsız olarak ilişkili olduğu bulunmuştur. Endometriozisli bazı kadınların tedavisinin bir parçası olarak uykuyu iyileştiren müdahalelere yönelik araştırmalara daha fazla ihtiyaç vardır.

Klinik Çıkarımlar: Endometriozisli kadınlar için uygulanan tedavilerde kaliteli uykunun önemli bir yeri vardır. Kaliteli uykunun hem ruhsal hem de fiziksel anlamda kişiye büyük yararı vardır. Bu yüzden tedavide uykunun kalitesini değerlendirmek ve düzenlemek de tedavinin bir parçası olmalıdır. 

Hazırlayan: Fzt. Pelin Zöhre

Referans
Arion, K., Orr, N. L., Noga, H., Allaire, C., Williams, C., Bedaiwy, M. A., & Yong, P. J. (2020). A quantitative analysis of sleep quality in women with endometriosis. Journal of Women s Health.

Daha fazla oku: Pelvik Taban Kaslarının Postür ve Solunum Fonksiyonları ile İlişkisi Nedir?