Bu çalışmanın önemi ayakkabı çeşitlerinin stabilite üzerindeki etkilerini değerlendiren ilk çalışma olmasıdır. Statik ve dinamik denge amatör veya profesyonel sporcularda yaralanma riskini ve ağrıyı azaltmada temel faktördür. Postürel stabilite olarak da tanımlanan denge merkezi sinir sistemi tarafından kontrol edilir ve vücudun merkez pozisyonuna ve yer değiştirmelerine bağlıdır.

Ayakkabı çeşitleri duyu alımında önemli etkiye sahiptir ve bugün yüzeye, hava koşullarına ve yapılan spor tiplerine göre birçok çeşidi bulunmaktadır. Ayakkabının kısımlarına baktığımızda; üst kısmı topla temas eden bölgesidir ve deriden yapılanlar duyarlılık hissini arttırırken el yapımı olanlar daha dayanıklı olmasına rağmen daha az rahatlık ve duyarlılık hissi sağlar. Taban kısmı iç, orta ve dış tabandan oluşur. Dış taban stabiliteyi etkilerken iç taban gelen taban şoku azaltır.

Koşu ayakkabılarının üst kısmı hafif olması için yumuşak yapılırken, taban kısmı ise şoku absorbe edip hareketi daha yumuşak hale getirmek amacıyla  kauçuk içerir. Ayrıca orta tabanın ortasında yüklenme fazında dönme hareketlerini kontrol etmek için plastik kısımlar yer alır.

Futbol mücadele, tekme, top tutma ve oyun sırasında koşma hareketleri içerir. Bu yüzden ayakkabılarının üst kısmı daha rijit olmasının nedeni ayağın dorsal kısmına koruma sağlamak, topu tutmayı garantileyip güçlü bir vuruş sağlamak içindir. Kramponun olması yere daha güçlü basış sağlarken diz ligamentlerine olan stresi arttır ve anormal hareket riskini arttırdığı için ACL rüptürüne neden olabilir.

Bu konuyla ilgili bilimsel kanıtlar ne diyor?

Konuyla ilgili yapılan bir çalışmaya gönüllü erkek amatör futbol oyuncuları (44 numara ayakkabı giyen) dahil edilmiştir.Çalışma yarım sezon boyunca devam etmiştir. Denekler her hafta 10 saat düzenli futbol antrenmanlarına ve 3 saat güç kondisyon çalışmalarına katılmışlardır.Dahil edilmeme kriterleri kas-iskelet yaralanması geçirmek ve varus-valgusu olanlardır. Postür stabilitesi BESS (Balance Error Scoring System) ile değerlendirilmiştir.

Denekler çıplak ayak ve 3 farklı tipte spor ayakkabı(Sert ve kramponlu normal futbol ayakkabısı, futbol antrenörleri ayakkabısı-kramponları daha kısa ve sık, koşu ayakkabısı) ile değerlendirimiş ve her ayakkabı tipine geçiş yapılırken BESS tekrarlanmıştır.

BESS (Balance Error Scoring System):İki ayak, tek ayak ve tandem pozisyonunda 20sn sert ve yumuşak yüzeyde değerlendirilir. Eğer kişi bu pozisyonlarda;

Ellerini crista iliaca seviyesinden yukarı kaldırma

Gözlerini açma

Düşme, adımlama, tökezleme

Kalçada 30°den fazla fleksiyon veya abduksiyon yapma

5 sn. den fazla test pozisyonunu bozma

Ön ayak veya topuk üzerinde durma olursa hatalı puanı alır.

Sonuç

Çıplak ayağa kıyasla ayakkabının olması, ayakkabı tabanı daha geniş olduğu için destek alanını arttırır ve bu stabilitenin korunmasında daha etkilidir. Ayrıca bu 3 ayakkabı tipi içerisinde koşu ayakkabıları için yer temas şokunu azaltan ve diğer ayakkabı tipleri için kramponların olması en iyi stabiliteyi sağlar.

Sert ve kramponlu normal futbol ayakkabısı sert zeminlerde stabiliteyi sağlamakta futbol antrenörleri ayakkabısından daha etkilidir yani bu krampon boyların daha uzun olmasını destekler. Ancak yumuşak zeminlerde ikisi arasında farklılık yokken koşu ayakkabıları daha stabildir.

Hazırlayan: Fzt. Kadriye Açıl