Lomber disk herniasyonu (LDH) ve disk protrüzyonu,bel ağrısına (LBP) ve radiküler bacak ağrısına yol açabilen en yaygın spinal dejeneratif problemlerden biridir.

Genç ve orta yaşlı yetişkinlerde sıklıkla omurgayı etkileyen patolojik bir durumdur. Bu durum, disk bileşenlerinin (nükleus pulposus veya anulus fibrozis) intervertebral disk boşluğunun ötesine yer değiştirmesi olarak tanımlanır. LDH, radikülopatinin en yaygın nedenidir (% 90). 

Disk herniasyonunun en yüksek prevalansı,erkek/ kadın oranı 2:1 ile 30-50 yaşlarındaki yetişkinler arasındadır. 25-55 yaşlarındaki yetişkinlerde, yaklaşık 95 LDH nin %95 i ağırlıklı olarak L4–5 ve L5–S1 spinal seviyelerinde görülür.

Bu seviyelerin üzerindeki disk herniasyonu, 55 yaş üstü yetişkinlerde daha yaygındır. Bununla birlikte, LDH ye her zaman LBP (bel ağrısı) (asemptomatik LDH) gibi klinik semptomların eşlik etmediği bildirilmiştir.

Risk faktörleri arasında yaş almayla oluşan dejenerasyonlara ek olarak cinsiyet, kilo, meslek, sigara kullanımı, psikososyal faktörler, sedanter bir yaşam sürmek gibi nedenler sayılabilir.

Semptomatik LDH nin temel semptomları arasında LBP (bel ağrısı), radiküler bacak ağrısı, duyu kaybı (parestezi,uyuşma ve karıncalanma),kas güçsüzlüğü ve inkontinans (nadir) bulunur.

Semptomatik disk hernisinin tedavisinde cerrahi ve konservatif yaklaşımlarının olduğu gösterilmiştir. Konservatif tedavi yaklaşımları çoğu vaka için ilk seçenek olarak kabul edilir. Non invaziv tedaviler arasında hasta eğitimi, fizik tedavi, ilaç tedavisi sayılabilir.

Fizik tedavi programları ağrı tedavisi, semptomatik LDH ile ilişkili fonksiyonel ve nörolojik problemlerin restorasyonunda önerilir. Aktif egzersiz tedavisi her zaman pasif yaklaşımlara göre tercih edilir.

LDH tedavisinde birçok egzersiz programı önerilebilir. Bunlar arasında aerobik aktivite (bisiklet, yürüyüş), McKenzie egzersizleri, esneklik egzersizleri (yoga ve germe), propriosepsiyon/ koordinasyon/ denge egzersizleri (sağlık topu, wooble board),motor kontrol ve kuvvetlendirme egzersizleri sayılabilir.

Motor kontrol egzersizleri (MCE) veya stabilizasyon veya core stabilizasyon egzersizleri, semptomatik LDH si olan hastalar için reçete edilen yaygın bir terapötik egzersiz türüdür.

Motor kontrol egzersizleri karın, paraspinal,gluteal, pelvik taban kas sistemi ve diyaframın birlikte aktivasyon modelini yeniden eğitmek için tasarlanmıştır. MCE’in temeli bel ağrısı olan kişilerde omurganın stabilitesi ve kontrolünün değiştiği temeline dayanmaktadır.

Öncelikle omurganın nötral pozisyonunun tanıtımı ile başlanır. Daha sonra düşük seviyeli izometrik egzersizlerden fonksiyonel egzersizlere ilerlenir.

Bilimsel çalışmalar ne diyor?

Hodges ve Richardson bel ağrısı olan kişilerde omurganın stabilizasyonundan sorumlu derin gövde kaslarının aktivasyonunun geciktiğini belirtmiştir. Ayrıca semptomatik LDH’li hastalarda etkilenen segmentteki multifidusun enine kesit alanında azalma olduğu görülmüştür. Fortin ise semptomatik LDH’si olan hastalarda erektör spinaların daha küçük olduğunu belirtmiştir.

Ayrıca LBP li hastalarda gövdenin ekstansör kaslarının pozisyon hissinin değiştiği gösterilmiştir. MCE yaklaşımı, omurganın derin gövde kaslarının koordinasyonunu kolaylaştırmak için motor öğrenme prensiplerini kullanır. Fonksiyonel kapasite,motor kontrolünü geri kazandırır, enine kesit alanını arttırır ve gövde, abdominal ve paraspinal kas sistemini güçlendirir.

Sonuç olarak LDH nin tedavisi için çeşitli konservatif tedaviler önerilmiştir ve fizik tedavi hastaların yönetiminde önemli bir rol oynar. Terapötik egzersiz,semptomatik LDH li bireylerde ağrıyı hafifletmek ve işlevi iyileştirmek için etkilidir.

Hazırlayan: Fzt. Birgül Dıngırdan

Referans
Pourahmadi, M. R., Taghipour, M., Takamjani, I. E., Sanjari, M. A., Mohseni-Bandpei, M. A., & Keshtkar, A. A. (2016). Motor control exercise for symptomatic lumbar disc herniation: protocol for a systematic review and meta-analysis. BMJ open, 6(9), e012426.

Daha fazla oku: Spesifik Olmayan Bel Ağrısı Nedir?