Şizofreni nedir?

Şizofreni, antipsikotik ilaçlara yanıt vermeyen yaygın bilişsel bozukluklarla ilişkilidir.  Şizofreni, ciddi kişisel, sosyal ve ekonomik sonuçları olan ciddi bir ruhsal bozukluktur.  Şizofreni, hem pozitif semptomlar (sanrılar ve halüsinasyonlar gibi) hem de negatif semptomlar (düşük motivasyon ve sosyal geri çekilme) ile karakterizedir. Hastalığın bu yönlerine ek olarak şizofreni, kısa süreli hafızanın azalması, yavaş işlem hızı ve sosyal durumların yetersiz anlaşılması dahil olmak üzere yaygın bilişsel eksikliklerle ilişkilidir. Bu eksiklikler, hastalığın başlangıcından itibaren mevcuttur ve zaman içinde hastalıkla ilişkili sosyo-mesleki problemlerin çoğuna neden olurken, aynı zamanda işlevsel iyileşmeyi de bozar. Dahası, şizofreninin bilişsel semptomları antipsikotik ilaçlara yanıt vermez ve bu eksikliklerin giderilmesine yönelik diğer farmakolojik yaklaşımlar bugüne kadar çok az başarılı olmuştur.

Fiziksel egzersizin şizofreni üzerinde etki mekanizması belli midir?

Fiziksel egzersizin şizofreni hastalarında bilişsel işlevi iyileştirdiği gösterilmiştir, ancak bunun için mekanizmalar belirsizdir. 

Bu konu hakkında literatür ne diyor?

Şizofrenide egzersizden kaynaklanan bilişsel gelişmelerin altında yatan beyin yapısı, bağlantı veya periferik biyobelirteçlerdeki değişiklikleri bildiren tüm egzersiz müdahale çalışmalarının sistematik bir incelemesini yapılmıştır. Dahil edilen çalışmalarda egzersizin şizofreni hastalarında beyin hacmini artırabileceği gösterilmiş, ancak egzersize yanıt veren bölgeler çalışmalar arasında farklılık göstermiştir. Çoğu biyobelirteç çalışması, egzersizin BDNF nin serum seviyeleri üzerindeki etkilerini değerlendirmiştir. Diğer çalışmalar bu ilişkiyi gözlemlemese de, bazı çalışmalar egzersizden önemli artışlar ve BDNF ile bilişsel geliştirmeler (mekanik bir bağlantı olduğunu gösterir) arasında pozitif korelasyon bulmuştur. Sonuç olarak, şizofrenide egzersizin bilişsel faydaları, egzersizin nörogenezi uyarmasına bağlı olabilir, belki de BDNF yi yukarı düzenleyerek, mevcut kanıtlar kesin sonuçlara varmak için yetersiz olsa da. Şizofrenide egzersizin pro-bilişsel mekanizmalarının daha fazla araştırılması, bu popülasyondaki bilişsel bozuklukları azaltmak için optimal müdahalelerin geliştirilmesine bilgi verecektir.

Önceki araştırmalar, egzersizin bilişsel faydalarının, nörojenezi uyaran nörotrofik faktörlerin ( beyin kaynaklı nörotrofik faktör ; BDNF gibi) yukarı regüle edilmesinin bir sonucu olduğunu ileri sürmüştür, nöronal sinyallemeyi ve nöronal büyümeyi bozabilen nöroinflamasyonu azaltmak; beyindeki gri ve beyaz madde yapılarının boyutunu artırmak; veya beyin bölgeleri arasındaki bağlantının iyileştirilmesidir. Artan fiziksel aktivitenin bilişi geliştirebileceği süreçleri anlamak, optimal egzersiz müdahalelerini tasarlamak ve aynı yolları hedefleyebilecek yeni tedaviler geliştirmek için önemlidir. 

Şizofreni hastalarında egzersizin enflamatuar belirteçler üzerine etkisi olmayan iki çalışmada bulunmuştur. Şizofreni hastalarının bilişsel işlevleri etkileyebilecek düşük dereceli sistemik inflamasyon  gösterdiği  ve egzersizin antiinflamatuvar etkileri olduğu düşünüldüğünde bu ilginç bir bulgudur.  Bununla birlikte, kanda dolaşan pro-inflamatuar sitokin seviyeleri, sigara ve obezite dahil olmak üzere birçok faktörle karıştırılır, her ikisi de şizofrenide yaygın ve beyindeki inflamasyonu mutlaka yansıtır. Bu nedenle, egzersizin nöroinflamasyonu azaltmadaki olumlu etkileri bu periferik önlemler kullanılarak tespit edilemeyebilir. Mikroglial aktivasyonu değerlendirmek için pozitron emisyon tomografisini ve beyin glutatyonunu ölçmek için manyetik rezonans spektroskopisini kullanan gelecekteki araştırmalar, şizofrenide egzersizin anti-enflamatuar ve anti-oksidatif etkileri hakkında daha geçerli bilgiler elde edebilir. Bu tür çalışmalar egzersize yanıt olarak nöroinflamasyon ve oksidatif streste bir azalma bulmuşsa, bu, bilişsel disfonksiyonu azaltmak için bu süreçleri hedefleyen müdahalelerin gelişimini bilgilendirebilir.

Egzersiz türü ile birlikte egzersiz dozu, fiziksel aktivite müdahalelerinden kaynaklanan nörobiyolojik değişiklikleri etkileyebilecek başka bir faktördür, çünkü daha fazla miktarda egzersiz kullanan çalışmalar şizofreni hastaları arasında daha büyük bilişsel iyileşmeler sağlama eğilimindedir. Müdahale çalışmaları, orta ila şiddetli egzersize daha fazla uyum sağlayan hastaların bilişsel güçlenmeleri deneyimleme olasılığının daha yüksek olduğunu gözlemlediğinden, egzersiz yoğunluğu da kritik bir faktör olabilir.  

Sonuç olarak, şizofreni için egzersizin bilişsel faydalarına beyin yapısı ve bağlantıdaki gelişmelerin eşlik ettiğine dair ön kanıtlar vardır, ancak egzersize bağlı bilişsel iyileştirmelerin mekanizmaları henüz belirli bir beyin alanındaki büyümeye atfedilemez. Benzer şekilde, BDNF deki artış egzersizin bilişsel etkilerini açıklamak için umut verici bir bulgu olsa da, bilgi herhangi bir kesin sonuç çıkarmak için çok sınırlıdır. 

Hazırlayan: Fzt. Sefer Ali İnanıcı

Referans: Firth J, Cotter J, Carney R, Yung AR. The pro-cognitive mechanisms of physical exercise in people with schizophrenia. Br J Pharmacol. 2017 Oct;174(19):3161-3172. doi: 10.1111/bph.13772. Epub 2017 Apr 20. PMID: 28261797; PMCID: PMC5595765.

Daha fazla oku: Kronik Migren Tedavisinde Manuel Terapi Etkili mi?