SARS-CoV-2 virüsünün neden olduğu bir hastalık olan COVID-19, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından pandemi olarak sınıflandırılmıştır. Özellikle yüksek morbidite ve mortalite riskine yatkın gruplarda enfeksiyon oranlarını yavaşlatmak amacıyla, dünya çapında kapsamlı sosyal mesafe ve izolasyon politikaları benimsenmiştir.

Romatizmal hastalıklara sahip ve özellikle rahatsızlığı kontrol altında olmayan bireyler, bağışıklık baskılayıcı ve hastalık aktivitesi nedeniyle normal popülasyona göre daha yüksek ve ciddi enfeksiyon riskine sahiplerdir. Ayrıca, bazı hastalar yaşlandıkça ve eşlik eden kronik hastalıkları olduğundan COVID-19 komplikasyonları açısından yüksek risk altındadır. Bu nedenle, ulusal sağlık danışma hizmetleri, hastalara hastalık alevlenmelerini önlemek için mevcut tedavilerine devam etmeleri ve COVID-19 pandemisi sırasında enfeksiyonu önlemek için kendi kendilerine izolasyon uygulamalarını önermektedir.

İnaktivite (fiziksel aktivite yönergelerine uymamak) ve hareketsiz davranış (çok fazla oturmak) romatizmal hastalıkları olan bireylerde oldukça yaygındır. Bu davranışların her ikisi de romatoid artritli hastalarda hastalıkla ilgili kötü sonuçlar (yüksek hastalık aktivitesi, ağrı ve yorgunluk gibi) ve kardiyometabolik risk faktörlerinin (obezite ve insülin direnci gibi) artışı ile ilişkilidir. Romatizmal hastalığı olan bireylerde hareketsizliğin olumsuz klinik etkileri arasında kas atrofisi ve zayıflığı, yorgunluk, obezite, insülin direnci, dislipidemi, azalmış fiziksel kapasite ve fonksiyon ile düşük yaşam kalitesi bulunmaktadır.

COVID-19 pandemisi, kendini izole etme ve karantina gereklilikleri, fiziksel olarak aktif kalma fırsatlarının azalması ve enfekte olma korkusu nedeniyle alışılmış fiziksel aktivite miktarını azaltan bir ortam yaratmıştır. Sürekli fiziksel hareketsizlik ve hareketsiz davranış, tipik olarak zayıf fiziksel ve zihinsel sağlık ve hastalığa özgü ve tüm nedenlere bağlı ölüm riskinin artmasıyla ilişkilidir. Bu davranışlara kısa süreli maruz kalma bile zararlı olabilir; örneğin, günlük adımlarda ~10.000 den ~1.500 adıma 2 haftalık bir azalma, sağlıklı yetişkinlerde insülin duyarlılığının ve lipid metabolizmasının bozulmasına, viseral yağın artmasına ve yağsız kütlenin ve kardiyovasküler zindeliğin azalmasına neden olmaktadır. 

Geçmişte, hastalık alevlenmesini ve/veya eklem tahribatını önlemek için romatizmal hastalıkların tedavisinin bir parçası olarak yatak istirahati yaygın olarak kullanılmaktaydı. Bununla birlikte, ikna edici kanıtlar, bu durumun aslında eklem tahribatına, kas güçsüzlüğüne ve atrofiye yol açarak fiziksel işlevin azalmasına neden olduğunu göstermektedir. COVID-19 pandemisi sırasında sosyal mesafe önlemlerinin bir sonucu olarak inaktivite ve hareketsiz davranışın potansiyel olarak artacağı göz önüne alındığında, aktif bir yaşam sürmeyen romatizmal hastalıklara sahip bireylerde görülen inaktivite ve hareketsiz davranış (oturma); hastalık parametrelerini, kardiyovasküler risk profilini, fiziksel kapasiteyi ve işlevi, ruh sağlığını bozarak yaşam kalitesinin düşmesine neden olabilirken, daha optimal fiziksel aktivite düzeylerinin sürdürülmesi, kişinin yaşam kalitesinin artmasına yardımcı olabilir.

Egzersiz (yapılandırılmış fiziksel aktivite), romatizmal hastalıklara sahip bireyler için standart bakımın ayrılmaz bir parçası olarak görülmektedir. Dahası egzersiz; hastalık belirtilerini ve kardiyovasküler risk faktörleri azaltmakta, romatizmal hastalıklara sahip bireyler için fiziksel kapasite ve fonksiyonu, ruh sağlığını ve yaşam kalitesini artırmaktadır. COVID-19 pandemisi bağlamında, ev tabanlı egzersiz programlarının uygulanabileceği ve romatizmal hastalıkları olan bireyler için herhangi bir önemli soruna neden olmadan sağlık yararlarını artırmada etkili olabileceği düşünülmektedir.

Kendi kendine izolasyon sırasında hangi fiziksel aktiviteler yapılabilir? 

Genel olarak, romatizmal hastalıkları olan bireyler, genel popülasyon için güncel kılavuzları takip edebilirler. Hastalar fiziksel olarak aktif değilse ve daha önce egzersiz programlarıyla ilgili deneyimleri yoksa, daha az yoğun egzersiz rejimlerine girmeli ve yavaş ilerlemelidirler. Hastalar zaten fiziksel olarak aktif iseler, eğer uygunsa (örneğin yürüyüş) egzersiz rutinlerini sürdürebilir veya aktivitelerini evde yapılacak şekilde uyarlayabilirler. 

Belirli fiziksel kısıtlamaları olan, kontrolsüz hastalık aktivitesi olan ve/veya gözetimsiz egzersiz yaparken yüksek yaralanma riski taşıyan hastalar için, genel nüfus için tasarlanmış ev tabanlı egzersiz programları güvenlik açısından ideal olmayabilir. Risk altındaki bu hastalarda, gün içinde daha fazla hareket et ve daha az otur gibi stratejiler, kendini izole etmeleri sırasında dayatılan hareketsizliğin zararlı etkilerini en azından hafifletmek için güvenli ve erişilebilir seçenekler olarak tanıtılabilir. Daha da önemlisi, uzun oturma sürelerini kesmek (her 30 dakikalık oturma için 2 dakika yürümek gibi) gibi basit stratejiler bazı semptomları ve kardiyometabolik risk faktörlerini iyileştirebilir.

Romatizmal hastalıkları olan bireyler zaten hareketsiz olma riski altındadır ve bu durum muhtemelen COVİD-19’un yayılmasıyla mücadele etmek için uygulanan kendi kendine izolasyon önlemleriyle daha da kötüleşecektir. Fiziksel aktivitedeki önemli azalmalar hastalık sonuçlarına, kardiyovasküler risk faktörlerine, fiziksel kapasiteye ve zihinsel sağlığa zararlı olabileceğinden, sağlık profesyonellerinin romatizmal hastalığa sahip bireyler için uygun fiziksel aktiviteyi teşvik etmeleri önerilmektedir.

Yazar: Fzt. Büşra Ergin

Referans: Pinto, A. J., Dunstan, D. W., Owen, N., Bonfá, E., & Gualano, B. (2020). Combating physical inactivity during the COVID-19 pandemic. Nature Reviews Rheumatology, 16(7), 347-348.

Daha fazla oku: Covid-19 ve Pulmoner Rehabilitasyon